توسط :
محمدرضا حاتمی روز شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار علمی هاریکا از شدت فرونشست زمین در سال‌های اخیر در مناطق پرجمعیتی مانند تهران گفت و در عین حال مهم‌ترین عامل این پدیده را برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی عنوان کرد که موجب اُفت سطح سفره‌های آب و فشردگی لایه‌های خاک می‌شود.
وی به نقش مهم کاهش بارندگی، توسعه شهری بی‌برنامه و نوع زمین‌شناسی منطقه در این فرونشست‌ها اشاره کرد و اظهار داشت: تهران به‌ویژه در مناطق جنوب، جنوب‌غرب و شهریار، شاهد نرخ بالای فرونشست است. بر اساس گزارش سال ۱۴۰۳ سازمان نقشه‌برداری کشور، نرخ فرونشست در برخی نقاط مانند منطقه ۱۸ تا ۳۱ سانتی‌متر در سال افزایش یافته است که بسیار بالاتر از میانگین جهانی (۳ تا ۵ سانتی‌متر) است.
رئیس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های InSAR (پایش زمین‌لغزش‌ها با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری) گفت که این مساله حاکی از بیشینه نرخ ۱۴ سانتی‌متر در سال در محدوده شهریار است.
حاتمی به این مطلب هم اشاره کرد که این پدیده موجب ترک‌خوردگی ساختمان‌ها، آسیب به خطوط لوله و مترو می‌شود و برای مقابله با آن، راهکارهایی چون کاهش برداشت آب، اصلاح الگوی کشت، تغذیه مصنوعی سفره‌ها و پایش ماهواره‌ای را پیشنهاد داد.
بهترین راه‌حل برای مقابله با خطر زلزله
رئیس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در بخش دیگری از این گفت‌وگو پیش‌بینی دقیق زلزله را یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های علمی جهان دانست و گفت: با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در علوم زمین، جامعه علمی بین‌المللی به این نتیجه رسیده که پیش‌بینی زمان، مکان و بزرگی دقیق یک زلزله با فناوری فعلی غیرممکن بوده و بهترین راه‌حل برای مقابله با خطر زلزله، امکان پیش‌بینی دقیق و سرمایه‌گذاری بر روی آمادگی و مقاوم‌سازی است.
حاتمی، غیرممکن بودن پیش‌بینی زمان، مکان و بزرگی دقیق یک زلزله با فناوری فعلی را جزء ماهیت پیچیده زمین‌لرزه‌ها عنوان کرد و گفت: زلزله‌ها نتیجه فرآیندهای غیرخطی در پوسته زمین هستند و عوامل مؤثر در وقوع زلزله بسیار متعدد و پیچیده‌تر از آن هستند که بتوان الگوی مشخصی برای پیش‌بینی آن یافت.
وی افزود: هیچ نشانه قطعی و قابل اعتمادی که همواره قبل از زلزله ظاهر شود، شناسایی نشده است و فناوری‌های موجود فقط قادرند پس از شروع زلزله اما قبل از رسیدن امواج مخرب هشدار دهند چرا که این سیستم‌ها در بهترین حالت فقط چند ثانیه تا یک دقیقه، فرصت واکنش می‌دهند و کارایی این سیستم‌ها به تراکم شبکه لرزه‌نگاری منطقه بستگی دارد.
استادیار گروه آموزشی زلزله‌شناسی، روش‌هایی مانند بررسی تغییرات گازهای زیرزمینی مانند رادون، مطالعه تغییرات میدان‌های الکترومغناطیسی و استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل الگوهای لرزه‌خیزی تاکنون به سطح قابلیت اطمینان لازم برای پیش‌بینی عملی زمان، مکان و بزرگی دقیق یک زلزله نرسیده‌اند.
وی افزود: هیچ نشانه قطعی و قابل اعتمادی که همواره قبل از زلزله ظاهر شود، شناسایی نشده است و فناوری‌های موجود فقط قادرند پس از شروع زلزله اما قبل از رسیدن امواج مخرب هشدار دهند.
حاتمی این را هم گفت که دانشمندان البته می‌توانند احتمال وقوع زلزله در مناطق پرخطر را در بازه‌های زمانی چند ساله تا چند دهه تخمین بزنند که این پیش‌بینی‌ها بر اساس تاریخچه لرزه‌خیزی منطقه و حرکت صفحات تکتونیکی انجام می‌شود اما چنین پیش‌بینی‌هایی، دقت زمانی و مکانی بسیار پایینی دارند.
هیچ روش علمی معتبری برای پیش‌بینی دقیق زلزله در کوتاه‌مدت وجود ندارد
وی به صراحت اعلام کرد که هیچ روش علمی معتبری برای پیش‌بینی دقیق زلزله در کوتاه‌مدت وجود ندارد و ادعاهای پیش‌بینی زلزله در رسانه‌ها یا شبکه‌های اجتماعی را بی‌پایه دانست و گفت: پیش‌بینی زلزله بر اساس رفتار حیوانات، تغییرات آب‌وهوایی یا روش‌های متافیزیکی هیچ پایه علمی ندارند.
رئیس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تاکید کرد که به جای تکیه بر پیش‌بینی، باید بر آمادگی تمرکز کرد و ساخت‌وساز مقاوم بر اساس استانداردهای زلزله،آموزش همگانی واکنش‌های صحیح هنگام زلزله و توسعه سیستم‌های هشدار سریع در مناطق پرخطر از جمله مواردی است که می‌تواند میزان حادثه ناشی از زلزله را کاهش دهد.
حاتمی گفت: در زمان حاضر، بهترین راه‌حل برای مقابله با خطر زلزله، امکان پیش‌بینی دقیق و سرمایه‌گذاری روی آمادگی و مقاوم‌سازی است. جامعه علمی جهانی همچنان در حال تحقیق در این زمینه است، اما تا رسیدن به توانایی پیش‌بینی دقیق، راه زیادی در پیش است.
