توسط : طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها، ابتکاری نوآورانه از دولت سیزدهم، به‌عنوان گامی بزرگ در راستای شفاف سازی مالیاتی و جلب مشارکت مردم در توسعه زیرساخت‌های کشور مطرح شده است. این طرح که از سال گذشته به اجرا درآمد، امکان انتخاب محل هزینه‌کرد مالیات‌ها را به مودیان می‌دهد و توانسته پروژه‌های نیمه‌تمام چندده‌ساله را به سرانجام برساند. با افزایش ۵۰ درصدی بودجه این طرح در سال ۱۴۰۴، انتظار می‌رود تحولات چشمگیری در حوزه‌های عمرانی، آموزشی و زیرساختی کشور رخ دهد. در این مقاله، به بررسی جزئیات این طرح، مزایای آن و تأثیراتش بر اقتصاد و عدالت اجتماعی می‌پردازیم.
طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها چیست؟
طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها به مودیان مالیاتی این امکان را می‌دهد تا به‌صورت مستقیم محل مصرف مالیات پرداختی خود را از میان پروژه‌های اولویت‌دار ملی و استانی انتخاب کنند. این ابتکار، پاسخی به انتقادات دیرینه درباره عدم شفافیت در هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی بود. پیش از این، بسیاری از مردم نمی‌دانستند مالیات‌هایشان چگونه و در کجا صرف می‌شود، اما حالا با این طرح، نه‌تنها شفافیت افزایش یافته، بلکه انگیزه پرداخت مالیات نیز تقویت شده است.
عمر علی‌پور، نماینده ماکو در مجلس، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، این طرح را یکی از مهم‌ترین اقدامات مالیاتی سال‌های اخیر توصیف کرد. او تأکید کرد که این طرح، بستری برای تکمیل پروژه‌های عمرانی و زیرساختی فراهم کرده که سال‌ها به دلیل کمبود منابع مالی نیمه‌تمام مانده بودند. به گفته وی، این طرح نه‌تنها به توسعه مناطق محروم کمک می‌کند، بلکه با افزایش مشارکت مردم، فرهنگ مالیاتی را در کشور تقویت می‌کند.
دستاوردهای چشمگیر طرح در سال ۱۴۰۳
در سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۹۱۵ پروژه عمرانی، آموزشی و بهداشتی با بودجه‌ای بالغ بر ۱۲ هزار میلیارد تومان از طریق طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها به اتمام رسید. این پروژه‌ها شامل ساخت و تجهیز ۳۲۴ مدرسه، ۳۶۴ طرح آبرسانی و ۲۰۳ بیمارستان و مرکز بهداشتی بود که به‌ویژه در مناطق محروم تأثیرات قابل‌توجهی داشته است. این دستاوردها نشان‌دهنده ظرفیت بالای این طرح در رفع مشکلات زیرساختی و ایجاد عدالت در توزیع منابع است.
برای سال ۱۴۰۴، بودجه این طرح با افزایش ۵۰ درصدی به ۱۸.۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. این افزایش بودجه، امکان اجرای بیش از ۸۸۰ پروژه اولویت‌دار در حوزه‌های راه‌سازی، آبرسانی، بهداشت و آموزش را فراهم کرده است. به گفته کارشناسان، این طرح با هدایت منابع مالیاتی به پروژه‌های زیربنایی، نه‌تنها به رفع محرومیت کمک می‌کند، بلکه دسترسی عادلانه‌تر به زیرساخت‌های حیاتی را برای همه اقشار جامعه تضمین می‌کند.
چرا طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها مهم است؟
مالیات به‌عنوان یکی از پایدارترین منابع درآمدی دولت‌ها، نقش کلیدی در توسعه اقتصادی دارد. بااین‌حال، در ایران، این منبع درآمدی تا سال‌های اخیر جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده بود. طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها با ایجاد شفافیت و جلب اعتماد عمومی، این روند را تغییر داده است. این طرح با ویژگی‌های زیر، به یکی از موفق‌ترین ابتکارات مالیاتی تبدیل شده است:
شفافیت در هزینه‌کرد مالیات: مودیان می‌توانند به‌صورت برخط محل مصرف مالیات خود را مشاهده و انتخاب کنند. این شفافیت، اعتماد عمومی را افزایش داده و فرار مالیاتی را کاهش می‌دهد.
مشارکت مردم در توسعه: با دادن حق انتخاب به مودیان، این طرح حس مسئولیت‌پذیری و مشارکت در توسعه کشور را تقویت می‌کند. به گفته علی‌پور، هرچه مردم بیشتر در جریان هزینه‌کرد مالیات‌ها قرار گیرند، با رضایت بیشتری مالیات پرداخت می‌کنند.
کاهش فرار مالیاتی: طبق آمار سازمان امور مالیاتی، بیش از ۴۰۰ هزار مودی در سال ۱۴۰۳ به این طرح پیوسته‌اند و این امر به شناسایی و کاهش فرارهای مالیاتی کمک کرده است.
تمرکز بر مناطق محروم: این طرح به‌ویژه در مناطق کمتربرخوردار مانند سیستان و بلوچستان و قزوین، پروژه‌های نیمه‌تمام را به جریان انداخته و عدالت منطقه‌ای را تقویت کرده است.
تمرکز بر زیرساخت‌های حیاتی در سال ۱۴۰۴
در سال ۱۴۰۴، طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها بر توسعه زیرساخت‌های حوزه آب و راه‌سازی تمرکز ویژه‌ای دارد. بیش از ۱۵۰ پروژه بزرگ در این بخش‌ها تعریف شده که هدف آن‌ها رفع محرومیت و بهبود دسترسی به امکانات اساسی است. به‌عنوان مثال، پروژه‌های آبرسانی در مناطق محروم و توسعه راه‌های روستایی، به بهبود کیفیت زندگی و کاهش شکاف‌های منطقه‌ای کمک خواهد کرد.
علاوه بر این، بخشی از منابع مالیاتی به پروژه‌های حوزه انرژی هدایت شده است. با توجه به ناترازی‌های موجود در این بخش، سرمایه‌گذاری در طرح‌های انرژی می‌تواند به پایداری اقتصادی و کاهش مشکلات زیرساختی کمک کند. علی‌پور معتقد است که این اقدامات، گامی در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی و تقویت تولید ملی است.
تأثیر طرح بر فرهنگ مالیاتی و اقتصاد کلان
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها، تقویت فرهنگ مالیاتی در کشور است. زمانی که مودیان می‌دانند مالیاتشان مستقیماً به پروژه‌های ملموس مانند ساخت مدرسه، بیمارستان یا جاده اختصاص می‌یابد، انگیزه بیشتری برای مشارکت پیدا می‌کنند. این امر نه‌تنها فرار مالیاتی را کاهش داده، بلکه به افزایش درآمدهای مالیاتی کشور کمک کرده است. طبق گزارش‌ها، یک درصد از کل درآمدهای مالیاتی (معادل ۱۲ هزار میلیارد تومان) در سال ۱۴۰۳ به این طرح اختصاص یافت و پیشنهاد شده که این رقم در سال آینده به دو درصد افزایش یابد.
از منظر اقتصاد کلان، این طرح با هدایت منابع مالیاتی به پروژه‌های تولیدی و زیرساختی، به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال کمک می‌کند. تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام همچنین از هدررفت منابع جلوگیری کرده و بهره‌وری اقتصادی را افزایش می‌دهد.
طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها با ایجاد شفافیت و مشارکت مردمی، الگویی موفق برای سایر حوزه‌های مالیاتی ارائه کرده است. بااین‌حال، برای تداوم موفقیت این طرح، چند پیشنهاد مطرح است:
افزایش اطلاع‌رسانی عمومی: آگاهی‌بخشی بیشتر به مردم درباره نحوه مشارکت در این طرح می‌تواند تعداد مودیان فعال را افزایش دهد.
تنوع‌بخشی به پروژه‌ها: افزودن پروژه‌های متنوع‌تر در حوزه‌های فناوری، محیط‌زیست و گردشگری می‌تواند جذابیت طرح را افزایش دهد.
تقویت زیرساخت‌های دیجیتال: بهبود سامانه‌های الکترونیکی برای انتخاب پروژه‌ها، فرآیند را برای مودیان ساده‌تر خواهد کرد.
در نهایت، طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها نه‌تنها به تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام کمک کرده، بلکه با تقویت اعتماد عمومی و فرهنگ مالیاتی، راه را برای توسعه پایدار هموار کرده است. این طرح، نمونه‌ای موفق از مشارکت مردم در اقتصاد و تحقق عدالت اجتماعی است که می‌تواند الگویی برای دیگر کشورها باشد.
