جنگ روایت‌ها و تحلیلی بر نبرد شناختی اخیر و ضرورت بازتعریف کارویژه‌

در ادبیات کلاسیک جنگ، پیروزی بر دشمن معمولاً از طریق اشغال سرزمین یا برتری نظامی تعریف می‌شد، اما با پیشرفت فناوری‌های رسانه‌ای و ظهور «ارتباطات شبکه‌ای»، جنگ‌های جدید در بستری رخ می‌دهند که مرز میان نبرد فیزیکی و نبرد ادراکی به‌شدت در هم آمیخته است.

تهاجم ۱۲روزه اخیر رژیم صهیونیستی به خاک ایران، به‌عنوان آزمونی برای سنجش تاب‌آوری نظام روایت رسمی، بلوغ رسانه‌ای و انسجام شناختی جامعه ایران شناخته می‌شود. آنچه در این دوازده روز شاهد آن بودیم، تنها یک تقابل نظامی نبود؛ بلکه نمونه‌ای بارز از جنگ ترکیبی با تمرکز بر «ادراک و معنا» بود که در حوزه ارتباطات به مفاهیم «جنگ شناختی» (Cognitive Warfare) و «تقابل روایت‌ها» (Narrative Conflict) شناخته می‌شود.

از منظر علوم ارتباطات، رسانه‌ها صرفاً ابزار اطلاع‌رسانی نیستند، بلکه بازیگران اجتماعی هستند که نقشی محوری در شکل‌دهی معنا، تصویرسازی دشمن و بازتولید هویت جمعی دارند. طبق نظریه Agenda-Setting (مک‌کامبز و شاو)، رسانه‌ها نه تنها به ما می‌گویند درباره چه چیزی فکر کنیم، بلکه نحوه تفکر ما را نیز هدایت می‌کنند.

در دوازده روز گذشته، رسانه‌های مختلف—اعم از استانی، ملی و جهانی—در تلاش بودند تا تصویر نهایی از آنچه «در حال وقوع است» را برای مخاطبان خود بازسازی کنند. از یک‌سو، تلاش برای القای ناتوانی ایران و تضعیف اراده ملی، و از سوی دیگر، تقویت روایت امنیت، بازدارندگی و انسجام ملی. این دوگانه، عرصه اصلی تقابل شناختی بود.

هنگامی که زیرساخت‌های رسانه‌ای ایران، به‌ویژه ساختمان شیشه‌ای صدا و سیمای ملی، مورد تعرض قرار گرفت، پیام فراتر از بعد امنیتی آن به مخاطب ارسال شد؛ پیامی که نشان می‌داد دشمن رسانه‌ها را «مرکز فرماندهی افکار عمومی» می‌داند.

بر اساس نظریه «چارچوب‌سازی» (Framing) که توسط گافمن، انترام و انتمن مطرح شده است، آنچه اهمیت دارد، خود واقعه نیست؛ بلکه «چارچوبی» است که رسانه‌ها برای تفسیر آن به مخاطب ارائه می‌دهند. بنابراین، هدف از تخریب رسانه‌ها نه به‌خاطر اطلاع‌رسانی‌شان، بلکه به‌دلیل قدرت آنها در تعریف واقعیت است.