توسط : متا در دادگاه؛ آیا اینستاگرام و واتساپ از چنگ انحصار آزاد می‌شوند؟
متا، غول فناوری جهان، از دوشنبه ۱۴ آوریل ۲۰۲۵ (۲۵ فروردین ۱۴۰۴) در واشنگتن وارد محاکمه‌ای سرنوشت ساز با کمیسیون فدرال تجارت ایالات متحده (FTC) می‌شود. این پرونده که می‌تواند به جدایی اینستاگرام و واتساپ از متا منجر شود، ادعای انحصار طلبی متا در بازار شبکه های اجتماعی را زیر ذره‌بین قرار داده است. FTC معتقد است خرید این دو پلتفرم در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴، رقبا را حذف کرده و به کاربران آسیب زده، اما متا این اتهامات را رد می‌کند و می‌گوید این خریدها به نفع میلیاردها کاربر بوده است. این محاکمه نه تنها آینده متا، بلکه ساختار بازار فناوری را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
محاکمه ضدانحصاری متا؛ نبردی برای اثبات انحصار
کمیسیون فدرال تجارت (FTC) ادعا می‌کند که متا با خرید اینستاگرام به مبلغ یک میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ و واتساپ به قیمت ۱۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴، به‌صورت هدفمند رقبای نوظهور را خنثی کرده و بازار شبکه‌های اجتماعی را به انحصار خود درآورده است. به گزارش ورج، FTC در دادگاه استدلال خواهد کرد که این خریدها، که در زمان خود از سوی نهادهای نظارتی تأیید شده بودند، نباید انجام می‌شدند، زیرا رقابت را کاهش داده و به کاربران آسیب رسانده‌اند. این نهاد معتقد است که نبود رقابت، کیفیت اپلیکیشن‌های متا را پایین آورده، تبلیغات را افزایش داده و حفاظت از حریم خصوصی کاربران را تضعیف کرده است.
انتظار می‌رود این محاکمه چندین هفته طول بکشد و شواهد مفصلی از جمله ایمیل‌ها، اسناد داخلی و شهادت مدیران ارشد متا، از جمله مارک زاکربرگ، مدیرعامل این شرکت، ارائه شود. FTC برای اثبات انحصار، باید نشان دهد که متا در بازار «شبکه‌های اجتماعی شخصی» (personal social networking) تسلط غیرقانونی داشته و این خریدها به‌طور مستقیم به رقابت و کاربران آسیب رسانده‌اند. این تعریف بازار، که شامل اپلیکیشن‌هایی مثل فیسبوک، اینستاگرام و اسنپ‌چت می‌شود، اما تیک‌تاک، یوتیوب یا لینکدین را کنار می‌گذارد، یکی از نقاط بحث‌برانگیز پرونده است.
دفاع متا؛ اینستاگرام و واتساپ با ما شکوفا شدند
متا در مقابل این اتهامات، استدلال می‌کند که خرید اینستاگرام و واتساپ نه‌تنها به رقابت آسیب نزده، بلکه این پلتفرم‌ها را به موفقیت‌های جهانی رسانده است. این شرکت در بیانیه‌ای به CNBC اعلام کرد: «شواهد نشان می‌دهد که اینستاگرام، فیسبوک و واتساپ با اپلیکیشن‌هایی مثل تیک‌تاک، یوتیوب، X و iMessage رقابت می‌کنند. بیش از ۱۰ سال پس از تأیید این خریدها توسط FTC، ادعای کنونی این نهاد با واقعیت همخوانی ندارد.» متا تأکید دارد که سرمایه‌گذاری‌های کلانش، مانند میلیاردها دلار صرف‌شده برای توسعه اینستاگرام و واتساپ، این اپلیکیشن‌ها را از استارتاپ‌هایی کوچک به پلتفرم‌هایی با میلیاردها کاربر تبدیل کرده است.
متا همچنین استدلال می‌کند که تعریف محدود FTC از بازار شبکه‌های اجتماعی، رقابت گسترده‌تر با پلتفرم‌هایی مثل تیک‌تاک یا یوتیوب را نادیده می‌گیرد. به گفته این شرکت، کاربران گزینه‌های متعددی برای ارتباط و اشتراک‌گذاری دارند و متا تنها یکی از بازیگران این میدان شلوغ است. این دفاع با اظهارات کارشناسان حقوقی، مانند پراساد کریشنامورتی، استاد حقوق دانشگاه برکلی، همخوانی دارد که معتقد است تعریف بازار در پرونده‌های ضدانحصاری اغلب با درک عمومی یا تجاری تفاوت دارد و می‌تواند نتیجه پرونده را تعیین کند.
مطالب پیشنهادی:
سابقه پرونده و چالش‌های FTC در اثبات ادعاها
این محاکمه اولین رویارویی متا و FTC نیست. در سال ۲۰۲۰، FTC با همراهی ۴۶ ایالت شکایتی علیه متا (که آن زمان فیسبوک نام داشت) مطرح کرد، اما قاضی جیمز بوسبرگ در سال ۲۰۲۱ این شکایت را به دلیل نبود شواهد کافی رد کرد. او همچنین شکایت موازی ایالت‌ها را کنار گذاشت، با این استدلال که نمی‌توان خریدهایی را که سال‌ها پیش تأیید شده‌اند، اکنون به چالش کشید. FTC در اوت ۲۰۲۱ شکایت اصلاح‌شده‌ای ارائه کرد که با شواهد دقیق‌تری از تسلط متا بر بازار همراه بود و این بار اجازه یافت به دادگاه راه یابد. با این حال، بوسبرگ در نوامبر ۲۰۲۴ هشدار داد که FTC ممکن است با چالش‌های سختی برای اثبات ادعاهایش مواجه شود، به‌ویژه با توجه به تغییرات سریع فناوری و ظهور رقبای جدید مانند تیک‌تاک.
این پرونده همچنین تحت تأثیر تغییرات سیاسی قرار دارد. محاکمه در حالی آغاز می‌شود که دولت جدید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب، در ژانویه ۲۰۲۵ قدرت را در دست گرفته و لینا خان، رئیس پیشین FTC که به رویکرد سختگیرانه‌اش علیه غول‌های فناوری معروف بود، با اندرو فرگوسن جایگزین شده است. برخی گزارش‌ها، از جمله وال‌استریت ژورنال، حاکی از تلاش‌های زاکربرگ برای لابی با تیم ترامپ برای حل‌وفصل این پرونده پیش از دادگاه است، اما تاکنون این تلاش‌ها نتیجه‌ای نداشته است. فرگوسن اعلام کرده که آماده محاکمه است، اما در صورت دستور مستقیم ترامپ، ممکن است پرونده متوقف شود.
پیامدهای احتمالی محاکمه برای متا و صنعت فناوری
اگر FTC در این محاکمه موفق شود و انحصار متا را اثبات کند، مرحله بعدی پرونده در دادگاهی جداگانه برگزار خواهد شد تا راه‌های جبران آسیب بررسی شود. جدایی اینستاگرام و واتساپ از متا، یکی از محتمل‌ترین سناریوهاست که می‌تواند ساختار این شرکت را به‌کلی تغییر دهد. چنین اقدامی نه‌تنها برای متا، بلکه برای کل صنعت فناوری پیامدهای عمیقی خواهد داشت، زیرا می‌تواند قوانین مربوط به ادغام و تملک شرکت‌ها را سختگیرانه‌تر کند. به گفته شوتا خاجوریا، تحلیلگر Wolfe Research، بسیاری از سرمایه‌گذاران انتظار جدایی کامل را ندارند و امیدوارند پرونده با توافقی حل‌وفصل شود، زیرا ادامه آن می‌تواند سایه‌ای بر ارزش سهام متا بیندازد.
از سوی دیگر، شکست FTC در این پرونده می‌تواند رویکرد نظارتی این نهاد را تضعیف کند و به شرکت‌های بزرگ فناوری اطمینان دهد که خریدهای گذشته‌شان از بررسی‌های جدید در امان است. این موضوع به‌ویژه برای متا حیاتی است، زیرا اینستاگرام و واتساپ بخش عمده‌ای از درآمد و کاربران این شرکت را تشکیل می‌دهند. برای مثال، اینستاگرام در سال ۲۰۲۴ بیش از ۵۰ درصد از درآمد تبلیغات متا را تأمین کرد، در حالی که واتساپ با بیش از ۲ میلیارد کاربر، ستون اصلی ارتباطات جهانی این شرکت است.
چرا این محاکمه برای کاربران اهمیت دارد؟
ادعاهای FTC درباره کاهش کیفیت اپلیکیشن‌های متا، افزایش تبلیغات و ضعف در حفاظت از حریم خصوصی، مستقیماً به تجربه کاربران مربوط می‌شود. این نهاد معتقد است که بدون رقابت، متا انگیزه کمتری برای بهبود خدمات یا حفاظت از داده‌های کاربران دارد. برای مثال، FTC به افزایش تبلیغات در اینستاگرام و تغییرات در سیاست‌های حریم خصوصی فیسبوک به‌عنوان نشانه‌هایی از آسیب انحصار اشاره می‌کند. در مقابل، متا استدلال می‌کند که سرمایه‌گذاری‌هایش در این پلتفرم‌ها، مانند بهبود قابلیت‌های استوری اینستاگرام یا رمزنگاری واتساپ، تجربه کاربران را بهتر کرده است.
این محاکمه همچنین پرسش‌های بزرگ‌تری درباره آینده شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌کند. آیا جدایی اینستاگرام و واتساپ رقابت را افزایش می‌دهد و نوآوری را تقویت می‌کند؟ یا این اقدام به پیچیدگی‌های فنی و کاهش یکپارچگی خدمات منجر می‌شود؟ کاربران ممکن است با اپلیکیشن‌های مستقل مواجه شوند که دیگر از زیرساخت مشترک متا بهره نمی‌برند، مانند اشتراک‌گذاری آسان بین فیسبوک و اینستاگرام.
آینده متا در انتظار رأی دادگاه
محاکمه متا و FTC نقطه عطفی در تاریخ نظارت بر فناوری است. نتیجه این پرونده می‌تواند نه‌تنها سرنوشت اینستاگرام و واتساپ، بلکه رویکرد دولت‌ها به ادغام‌های بزرگ در صنعت فناوری را بازتعریف کند. اگر متا پیروز شود، می‌تواند جایگاه خود را به‌عنوان یکی از غول‌های بلامنازع فناوری تثبیت کند، اما شکست در این پرونده ممکن است به بازسازی اساسی این شرکت منجر شود.
در دو ماه آینده، شواهد ارائه‌شده در دادگاه و شهادت‌های کلیدی، از جمله سخنان زاکربرگ، مسیر این پرونده را روشن‌تر خواهد کرد. این که آیا متا توانسته رقابتی سالم را حفظ کند یا با حذف رقبا به کاربران آسیب زده، پرسشی است که قاضی بوسبرگ باید به آن پاسخ دهد. تا آن زمان، این محاکمه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نبردهای حقوقی دنیای فناوری، نگاه‌های بسیاری را به خود جلب خواهد کرد.
