توسط : تشخیص اشتباه ADHD در کودکان؛ هشدار متخصصان
تشخیص بیش‌فعالی یا ADHD (اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی) در کودکان موضوعی حساس است که نیازمند دقت و بررسی عمیق است. برخی کودکان به دلیل ویژگی‌های طبیعی مانند کنجکاوی، خلاقیت یا انرژی زیاد، به‌اشتباه بیش‌فعال تشخیص داده می‌شوند، در حالی که ممکن است این رفتارها تنها بخشی از شخصیت یا مزاج طبیعی آن‌ها باشد. دکتر مجید انوشیروانی، متخصص طب ایرانی هشدار می‌دهد که تشخیص شتاب‌زده ADHD می‌تواند به برچسب‌زنی نادرست و آسیب به کودکان منجر شود. این موضوع نه‌تنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگر مانند آمریکا نیز شایع است، جایی که بیش‌تشخیصی در کودکان آمریکایی به مراتب بیشتر از کودکان اروپایی گزارش شده است.
ADHD یک اختلال عصبی-رشدی است که با مشکلاتی در تمرکز، کنترل تکانه‌ها و رفتارهای بیش‌فعالانه مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند بر عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و زندگی روزمره کودکان تأثیر بگذارد. بااین‌حال، همه رفتارهای پرجنب‌وجوش یا عدم تمرکز نشانه ADHD نیستند. برخی کودکان به‌طور طبیعی کنجکاوتر و ماجراجوتر از همسالان خود هستند و روحیه‌ای خلاق و خودجوش دارند. این کودکان ممکن است از روش‌های تدریس یکنواخت یا محیط‌های خشک کلاسی خسته شوند و توجهشان به‌سرعت پراکنده شود، اما این به معنای وجود اختلال نیست. در واقع، بسیاری از این کودکان بهره هوشی بالاتری دارند و به محیط‌های آموزشی پویاتر نیاز دارند تا توانایی‌هایشان شکوفا شود.
از دیدگاه طب ایرانی، رفتار کودکان تحت تأثیر مزاج بدنی آن‌ها قرار دارد. کودکانی که مزاج گرم و خشک دارند، معمولاً پر تحرک تر هستند، کمتر خسته می‌شوند و نیاز کمتری به خواب و خوراک دارند. این کودکان واکنش‌های حسی، حرکتی و روانی سریع‌تری نشان می‌دهند که ممکن است از نظر والدین، معلمان یا حتی پزشکان به‌عنوان بیش‌فعالی تفسیر شود. اما به جای برچسب‌زنی و استفاده از دارو، می‌توان با تنظیم تغذیه، اصلاح عادات روزمره و ایجاد تعادل در مزاج، رفتار این کودکان را متعادل کرد بدون اینکه انرژی و خلاقیتشان سرکوب شود. این رویکرد نه‌تنها از آسیب‌های احتمالی تشخیص نادرست جلوگیری می‌کند، بلکه به رشد سالم کودک کمک می‌کند.
دکتر انوشیروانی تأکید می‌کند که تشخیص ADHD باید با دقت و بر اساس ارزیابی‌های جامع انجام شود. شتاب در تشخیص می‌تواند به برچسب‌زنی نادرست منجر شود که اثرات منفی روانی و اجتماعی برای کودک به دنبال دارد. برای مثال، کودکانی که به‌اشتباه بیش‌فعال تشخیص داده می‌شوند، ممکن است تحت درمان‌های غیرضروری قرار گیرند یا از نظر اجتماعی طرد شوند. این موضوع در ایران نیز دیده می‌شود، جایی که والدین گاهی با نگرانی از رفتار پرتحرک فرزندانشان به پزشکان مراجعه می‌کنند، اما ارزیابی‌های دقیق نشان می‌دهد که بسیاری از این کودکان صرفاً دارای ویژگی‌های طبیعی مانند کنجکاوی بالا یا نیاز به تحرک بیشتر هستند.
این مسئله در سطح جهانی نیز مورد توجه است. مطالعات نشان می‌دهند که در آمریکا، بیش‌تشخیصی ADHD به دلیل پیش‌فرض‌های نادرست والدین، معلمان و پزشکان شایع‌تر است. این در حالی است که کودکان اروپایی کمتر با این برچسب مواجه می‌شوند، احتمالاً به دلیل رویکردهای محتاطانه‌تر در تشخیص. در ایران نیز نیاز به آگاهی بیشتر در این زمینه احساس می‌شود. والدین و معلمان باید آموزش ببینند تا تفاوت بین رفتارهای طبیعی و اختلالات واقعی را درک کنند و از قضاوت‌های عجولانه پرهیز کنند.
برای جلوگیری از تشخیص نادرست، لازم است نگاه جامع‌تری به رفتار کودکان داشته باشیم. به جای اینکه هر تفاوت رفتاری را نشانه بیماری بدانیم، باید ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر کودک را در نظر بگیریم. محیط‌های آموزشی نیز باید انعطاف‌پذیرتر شوند تا نیازهای کودکان پرتحرک یا خلاق را بهتر پاسخ دهند. برای مثال، استفاده از روش‌های تدریس تعاملی، فعالیت‌های عملی و فضاهای آموزشی پویا می‌تواند به این کودکان کمک کند تا انرژی خود را به شکلی سازنده هدایت کنند. طب ایرانی نیز با ارائه راهکارهایی مانند تنظیم رژیم غذایی (مثلاً کاهش غذاهای محرک مانند شیرینی‌جات یا فست‌فود) و ایجاد روتین‌های متعادل، می‌تواند به بهبود رفتار کودکان بدون نیاز به مداخلات دارویی کمک کند.
در نهایت، تشخیص ADHD نباید به ابزاری برای ساده‌سازی رفتارهای پیچیده کودکان تبدیل شود. هر کودک دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که باید با نگاهی انسانی و علمی بررسی شود. آگاهی والدین، معلمان و پزشکان از این موضوع می‌تواند از آسیب‌های ناشی از تشخیص‌های نادرست جلوگیری کند و به کودکان اجازه دهد تا در محیطی حمایتی رشد کنند. این رویکرد نه‌تنها سلامت روانی کودکان را حفظ می‌کند، بلکه به آن‌ها کمک می‌کند تا توانایی‌هایشان را به بهترین شکل بروز دهند.
