توسط : به گزارش هاریکا به نقل از خبرنگار مهر، پس از شروع عملیات «طوفان الاقصی» توسط نیروهای مقاومت فلسطین در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳، و در پی حملات گسترده و نسل‌کشی بی‌رحمانه‌ای که اشغالگران صهیونیست در نوار غزه به راه انداختند، رژیم اسرائیل وارد مرحله‌ای تازه و بسیار حساس در تمرکز راهبردی خود بر توسعه فناوری‌های نظامی شده است. این رویکرد جدید تنها به ارتقای سیستم‌ها و سامانه‌های دفاعی و تهاجمی موجود محدود نمی‌شود، بلکه شامل شکل‌گیری شرکت‌های نوپای فناوری، همکاری گسترده با نیروهای ذخیره و بسیج استعدادهای نوآور در حوزه دفاعی نیز هست. به عبارتی، ساختار فناورانه این رژیم به سرعت سازماندهی شده تا در مقابل تهدیدات نوین و شرایط پیچیده و چندبعدی جنگی، پاسخ‌هایی هوشمندانه، فناورانه و مبتکرانه ارائه دهد.
این تحولات فناورانه در حالی روی می‌دهد که رژیم صهیونیستی به دلیل جنایت‌های جنگی گسترده و کشتارهای بی‌سابقه در غزه، محکومیت‌های شدید و بی‌سابقه‌ای در سطح بین‌المللی متحمل شده است. تا کنون بیش از ۵۷ هزار غیرنظامی فلسطینی، شامل زنان، کودکان و سالمندان، در جریان تجاوزات مکرر و بی‌رحمانه این رژیم به شهادت رسیده‌اند و بخش بزرگی از زیرساخت‌های غیرنظامی در نوار غزه به ویرانه تبدیل شده است. در این بستر متناقض و پرتنش، اسرائیل درصدد است تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نه تنها بر میدان جنگ تسلط و ابتکار عمل را حفظ کند، بلکه نقش خود را در اقتصاد نظامی جهانی و بازار صادرات تسلیحات به شدت ارتقاء دهد و جایگاه خود را به عنوان یکی از بازیگران کلیدی صنعت تسلیحات تثبیت نماید.
این گزارش کوتاه با تکیه بر داده‌ها و شواهد مستند، روند شتابان توسعه فناوری‌های نظامی رژیم صهیونیستی پس از تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را بررسی می‌کند و پیامدهای عمیق آن را در سطوح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی مورد تحلیل قرار می‌دهد. تحولات فناوری نظامی اسرائیل نه تنها می‌تواند معادلات جنگی را دگرگون سازد، بلکه تبعات سیاسی، اقتصادی و امنیتی گسترده‌ای را در منطقه و فراتر از آن رقم خواهد زد.
استارت اپ‌های نظامی زاده میدان نبرد
یکی از شاخص‌ترین و ملموس‌ترین نشانه‌های تغییر عمیق در راهبرد نظامی رژیم اشغالگر قدس، ظهور و گسترش چشمگیر استارتاپ‌های فعال در حوزه فناوری‌های نظامی پس از آغاز عملیات «طوفان الاقصی» است. بر اساس داده‌های منتشر شده از سوی سامانه معتبر «Startup Nation Central» که نقش مهمی در رصد و حمایت از نوآوری‌های فناورانه در سرزمین‌های اشغالی ایفا می‌کند، بیش از یک سوم از استارتاپ‌های نظامی و فناوری‌های دفاعی این رژیم، در بازه زمانی پس از شروع تجاوز به نوار غزه شکل گرفته‌اند؛ اتفاقی که نشان‌دهنده تحولی بنیادین در نحوه مواجهه و پاسخ‌گویی این رژیم با تهدیدات امنیتی و نظامی است.
این شرکت‌های نوپا عمدتاً توسط نیروهای ذخیره ارتش اسرائیل و متخصصان فناوری و نوآوری تشکیل شده‌اند؛ گروهی از افراد که با اتکا به تجربیات عملی میدانی و دانش فنی خود، تلاش می‌کنند تا راهکارهای نوین و کاربردی برای مقابله با تهدیدات پیچیده امروزی ارائه دهند. در میان این استارتاپ‌ها، نمونه‌ای بسیار قابل توجه و مطرح، شرکت «SkyHoop» است که به طراحی سامانه‌ای پوشیدنی پرداخته است؛ سامانه‌ای پیشرفته که می‌تواند به صورت هوشمندانه کاربران را از حضور پهپادهای دشمن در محیط اطراف خود هشدار دهد. این فناوری نوظهور، که تاکنون در میدان نبرد اوکراین مورد آزمایش عملی قرار گرفته، نظر و توجه ویژه وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا را نیز به خود جلب کرده است و می‌تواند الگویی برای نسل جدید ابزارهای دفاعی پوشیدنی به شمار آید.
هجوم سرمایه به فناوری نظامی اسرائیل
پیش از تهاجم گسترده به غزه، بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ حوزه فناوری به دلیل ملاحظات قانونی و ریسک‌های امنیتی از ورود به حوزه نظامی اسرائیل پرهیز می‌کردند. اما به عقیده برخی کارشناسان، اکنون شاهد تغییر فضا هستیم. از همین روی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر آمریکایی و اسرائیلی به صورت فعال در حال سرمایه‌گذاری در فناوری‌های دفاعی این رژیم هستند. صندوق «Protego Ventures» که توسط یکی از نیروهای ذخیره ارتش رژیم اشغالگر قدس تأسیس شده، یکی از مصادیق این روند به شمار می‌رود؛ این نهاد مالی تاکنون ۱۰۰ میلیون دلار جذب سرمایه داشته و بیش از ۱۶۰ شرکت نظامی متعلق به اشغالگران را برای سرمایه‌گذاری مورد بررسی قرار داده است.
چرخش به سوی بازار اروپا
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در گذشته، بازار ایالات متحده مقصد اصلی فناوری‌های نظامی رژیم صهیونیستی بود؛ اما با توجه به تغییرات راهبردی در سیاست‌های ناتو و افزایش بودجه دفاعی کشورهای اروپایی تا ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی، اکنون اروپا به بازار اصلی صادرات تسلیحات فناورانه صهیونیست‌ها تبدیل شده است. بر اساس داده‌های آماری، در سال ۲۰۲۴، بیش از ۵۰ درصد از صادرات دفاعی رژیم صهیونیستی به اروپا اختصاص یافت؛ رقمی که در سال پیش از آن ۳۵ درصد بود و این روند بیانگر تمرکز شدید بخش فناوری رژیم بر توسعه ابزارهای فناورانه نظامی است.
پیوند ساختار نظامی با اکوسیستم نوآوری
به طور کلی، ارتش رژیم صهیونیستی به‌ویژه از طریق نیروهای ذخیره که حدود ۲۰ درصد آن‌ها در بخش فناوری فعال هستند، پیوندی عمیق با اکوسیستم نوآوری این رژیم برقرار کرده است. همچنین بسیاری از فناوری‌هایی که در تجاوز بی‌رحمانه و نسل‌کشی در نوار غزه استفاده شده‌اند، محصول این هم‌پوشانی هستند؛ مواردی که از جمله آن‌ها می‌توان به سامانه‌های هوش مصنوعی تشخیص اهداف در جریان حمله به غزه اشاره کرد.
چالش‌های فنی و بحران مشروعیت
با وجود تمرکز روزافزون رژیم صهیونیستی بر توسعه فناوری‌های نظامی، اشغالگران صهیونیست با موج فزاینده‌ای از بحران مشروعیت در عرصه بین‌المللی مواجه هستند. این بحران بیش از هر چیز ریشه در تهاجم گسترده اشغالگران به نوار غزه و کشتار گسترده غیرنظامیان دارد. بر اساس گزارش منابع محلی، از آغاز عملیات نظامی در اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۵۷ هزار فلسطینی که اغلب آنان زنان، کودکان و سالمندان بوده‌اند، در حملات مستقیم و بمباران مناطق مسکونی جان خود را از دست داده‌اند.
در کنار تلفات انسانی سنگین، زیرساخت‌های غیرنظامی از جمله بیمارستان‌ها، مدارس، مراکز امدادرسانی و تأسیسات حیاتی غزه نیز به‌طور سیستماتیک هدف قرار گرفته و نابود شده‌اند. این اقدامات که از منظر حقوق بین‌الملل جنایات جنگی تلقی می‌شوند، باعث افزایش فشارهای سیاسی، رسانه‌ای و حقوقی بر رژیم صهیونیستی شده‌اند. در نتیجه، بسیاری از نهادهای بین‌المللی و دولت‌ها، ضمن محکوم‌کردن این اقدامات، خواستار توقف فروش و انتقال فناوری‌های نظامی به سرزمین‌های اشغالی شده‌اند.
این در حالی است که حتی مقامات وزارت دفاع رژیم صهیونیستی نیز به‌صراحت نسبت به اثرات منفی این بحران مشروعیت بر آینده صادرات نظامی سرزمین‌های اشغالی در سال ۲۰۲۵ هشدار داده‌اند. آن‌ها اذعان کرده‌اند که تداوم فشارهای سیاسی، به‌ویژه از سوی نهادهای اروپایی و جامعه مدنی، می‌تواند مسیر رشد فناورانه رژیم صهیونیستی را در سطح بین‌المللی با چالش‌های جدی مواجه سازد.
از سوی دیگر، همچنین در جریان رویارویی جمهوری اسلامی ایران با اشغالگران صهیونیست برای نخستین‌بار زیرساخت‌های علمی، فناورانه، صنعتی و اقتصادی سرزمین‌های اشغالی هدف موشک‌های ایران قرار گرفت و خسارات بسیاری به این بخش وارد شد. ایران در واکنش به تجاوز آشکار رژیم صهیونیستی به زیرساخت‌های نظامی و هسته‌ای و مناطق مسکونی کشور و در چارچوب اصل دفاع مشروع، با اتکا به توان موشکی، پهپادی و فناوری‌های بومی خود، عملیات وعده صادق ۳ را طراحی و اجرا کرد؛ عملیاتی که در آن، بیش از ۵۰۰ موشک نقطه‌زن و هزار پهپاد تهاجمی به سمت خاک فلسطین اشغالی شلیک شد. برخلاف عملیات‌های وعده صادق ۱ و ۲ که تمرکز عمدتاً بر اهداف نظامی معطوف بود، این‌بار مراکز فرماندهی، زیرساخت‌های انرژی، خطوط تولید صنایع پیشرفته و مراکز تحقیقاتی و فناوری در قلب تل‌آویو، حیفا و بئرشبع در لیست اهداف قرار گرفتند.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته، این حملات خسارات فراوانی به بخش فناوری سرزمین‌های اشغالی وارد کرده و بی‌شک تأثیر بسیاری در عدم توفیق اشغالگران در اجرای برنامه‌های خود در زمینه توسعه فناوری‌های نظامی دارد.
جمع‌بندی
به عقیده کارشناسان، روند تشدید تمرکز رژیم صهیونیستی بر توسعه فناوری‌های نظامی، صرفاً یک پیشرفت فناورانه نیست، بلکه بیانگر نوعی سازوکار بقا در بستر محیطی متلاطم، پرتنش و فاقد مشروعیت سیاسی محسوب میشود. رژیم صهیونیستی با استفاده از تجربیات نیروهای ذخیره و بهره‌گیری از حمایت‌های مالی داخلی و خارجی، به‌ویژه از سوی سرمایه‌گذاران آمریکایی و اروپایی، در تلاش است تا از فناوری به‌عنوان ابزاری برای تقویت بازدارندگی و افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی بهره‌برداری کند.
این روند، از یک‌سو منجر به رونق صنعت تسلیحات و صادرات آن، به‌ویژه به اروپا شده و از سوی دیگر، زمینه‌ساز انتقادات و فشارهای بین‌المللی در خصوص جنایات جنگی و نقض حقوق بشر در غزه گردیده است. تضاد میان «توان نظامی» و «مشروعیت سیاسی رو به افول» اکنون به یکی از مؤلفه‌های تعیین‌کننده در ارزیابی آینده رژیم صهیونیستی بدل شده است. در این میان، تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران منطقه‌ای می‌توانند با هوشمندی، این تناقض راهبردی را مبنای تدوین سیاست‌هایی جامع در حوزه‌های دیپلماسی، امنیت سایبری، بازدارندگی فناورانه و حمایت از مقاومت قرار دهند.
