توسط : چین با سرعت چشمگیری در حال تقویت توان هوایی خود است و در جدیدترین گام، از نسخه دوسرنشین جنگنده رادارگریز J-20 و ورود رسمی جنگنده J-35A به نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق (PLAAF) رونمایی کرده است. این پیشرفت‌ها، که در هفته منتهی به ۲۷ تیر ۱۴۰۴ اعلام شدند، چین را به تنها کشوری تبدیل کرده که به‌طور همزمان دو نوع جنگنده نسل پنجم رادارگریز را تولید و عملیاتی می‌کند. در این مقاله، ویژگی‌های این جنگنده‌ها، نقش آن‌ها در استراتژی نظامی چین، و تأثیراتشان بر معادلات جهانی قدرت بررسی میشود.
نسخه دوسرنشین J-20: اف-۱۴ نسل پنجم
چین اخیراً از نسخه دوسرنشین جنگنده J-20S، معروف به «اژدهای توانا»، رونمایی کرده است. این جنگنده نسل پنجم رادارگریز، که از سال ۲۰۱۷ در خدمت نیروی هوایی چین است، با اضافه شدن یک سرنشین دوم به قابلیت‌های جدیدی مجهز شده است. به گزارش خبرآنلاین، این نسخه را می‌توان مشابه جنگنده اف-۱۴ تام‌کت آمریکا دانست که در آن یک افسر تسلیحات برای کمک به خلبان در تشخیص تهدیدات، هدف‌یابی، و مدیریت درگیری‌های پیچیده حضور دارد.
ویژگی‌های کلیدی J-20 دوسرنشین:
- جنگ الکترونیک: طراحی دوسرنشین J-20S بیش از هر چیز برای عملیات جنگ الکترونیک بهینه شده است، که شامل اختلال در سیستم‌های راداری و ارتباطی دشمن میشود.
- فرماندهی پهپادها: این نسخه می‌تواند به‌عنوان یک پلتفرم مرکزی برای کنترل پهپادهای وینگ‌من (Loyal Wingman) عمل کند، که نقش مهمی در عملیات‌های شبکه‌محور ایفا می‌کنند.
- ظرفیت تسلیحاتی بالا: J-20S با محفظه‌های داخلی و خارجی، قادر به حمل بیش از ۱۲ تن تسلیحات پیشرفته، از جمله موشک‌های دوربرد PL-15 و PL-17، است که برای نبردهای فراتر از برد بصری (BVR) طراحی شده‌اند.
- موتورهای پیشرفته: این جنگنده از موتورهای بومی WS-10C استفاده می‌کند و قرار است به‌زودی به موتورهای قدرتمندتر WS-15 مجهز شود، که رانش ۳۵,۰۰۰ پوند را فراهم می‌کنند.
این قابلیت‌ها نشان‌دهنده تمرکز چین بر افزایش انعطاف‌پذیری عملیاتی و کاهش وابستگی به هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری‌های حیاتی است. برخلاف جنگنده‌های تمام‌اتوماتیک، حضور یک سرنشین دوم امکان مدیریت بهتر سناریوهای پیچیده جنگی را فراهم می‌کند.
مقایسه با اف-۱۴:
گزارش 19fortyfive نسخه دوسرنشین J-20 را به‌عنوان «اف-۱۴ نسل پنجم» توصیف کرده و تأکید کرده که این جنگنده برای مأموریت‌هایی مانند جنگ الکترونیک، فرماندهی پهپادها، و بمباران طراحی شده و نه صرفاً برتری هوایی در نبردهای نزدیک (داگ‌فایت). این رویکرد با استراتژی کلی چین برای تقویت توان رزمی در محیط‌های شبکه‌محور همخوانی دارد.
J-35A: پاسخ چین به اف-۳۵ آمریکا
همزمان با معرفی J-20S، جنگنده رادارگریز J-35A، تولید شرکت شنیانگ، به‌طور رسمی وارد خدمت نیروی هوایی چین شد. این جنگنده، که بر پایه پروتوتایپ FC-31 توسعه یافته، در نمایشگاه هوایی ژوهای (نوامبر ۲۰۲۴) برای اولین‌بار پرواز نمایشی خود را انجام داد و به‌عنوان مکملی سبک‌تر برای J-20 معرفی شد.
ویژگی‌ها و مأموریت‌های J-35A:
- طراحی رادارگریز: J-35A با طراحی دوموتوره و شباهت‌هایی به اف-۲۲ و اف-۳۵ آمریکا، سطح مقطع راداری پایینی دارد و برای مأموریت‌های مخفیانه مناسب است.
- مأموریت‌های چندمنظوره: این جنگنده برای برتری هوایی، رهگیری جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌ها، دفاع در برابر موشک‌های کروز، حمله زمینی، و سرکوب پدافند دشمن طراحی شده است. رسانه‌های چینی از آن به‌عنوان یک «گارد رأس» (Point Guard) یاد می‌کنند که می‌تواند شبکه‌ای از تسلیحات را در میدان نبرد هماهنگ کند.
- صادرات و همکاری بین‌المللی: نسخه صادراتی J-35، که برای کشورهایی مانند پاکستان در نظر گرفته شده، با موشک‌های دوربرد PL-15 و PL-17 سازگار است و به‌عنوان جایگزینی برای ناوگان قدیمی اف-۱۶ و میراژ پاکستان معرفی شده است.
- کاربرد ناوهای هواپیمابر: نسخه دریایی J-35 برای عملیات روی ناوهای هواپیمابر چین، مانند فوجیان، طراحی شده و از سیستم‌های پرتاب الکترومغناطیسی پشتیبانی می‌کند.
تولید انبوه و برتری چین:
چین با تولید انبوه J-35A و J-20، به تنها کشوری تبدیل شده که دو جنگنده نسل پنجم را به‌صورت همزمان تولید می‌کند. در سال ۲۰۲۴، تولید J-20 به حدود ۱۰۰ فروند در سال رسید و پیش‌بینی میشود در سال ۲۰۲۵ به ۱۲۰ فروند افزایش یابد. این در حالی است که تولید اف-۳۵ آمریکا در سال ۲۰۲۶ به ۲۴ تا ۴۸ فروند محدود خواهد شد.
نقش استراتژیک و تأثیرات جهانی
ورود این جنگنده‌ها به نیروی هوایی چین، پیامدهای مهمی برای معادلات قدرت جهانی دارد:
- رقابت با آمریکا: J-20 و J-35A به‌عنوان پاسخ مستقیم به اف-۲۲ رپتور و اف-۳۵ لایتنینگ طراحی شده‌اند. اگرچه J-20 در مانورپذیری و سرعت نسبت به اف-۲۲ ضعیف‌تر است، اما ظرفیت بالای تسلیحاتی و قابلیت‌های جنگ الکترونیک آن را به رقیبی جدی تبدیل کرده است.
- صادرات و نفوذ منطقه‌ای: فروش J-35 به کشورهایی مانند پاکستان، که به دنبال جایگزینی ناوگان قدیمی خود است، نفوذ نظامی چین در جنوب آسیا را تقویت می‌کند. این موضوع می‌تواند توازن قدرت در برابر هند، که از جنگنده‌های رافال فرانسه استفاده می‌کند، تغییر دهد.
- پیشرفت به سمت نسل ششم: چین همزمان با تولید جنگنده‌های نسل پنجم، دو پروژه جنگنده نسل ششم (مانند J-36 و امپراتور سفید) را در دست توسعه دارد که در دسامبر ۲۰۲۴ رونمایی شدند. این جنگنده‌ها، با طراحی بدون دم و قابلیت پرواز مافوق صوت در جو و فضا، می‌توانند چین را در دهه ۲۰۳۰ به پیشتاز فناوری هوایی تبدیل کنند.
- چالش برای رادارهای دشمن: چین ادعا می‌کند که سیستم‌های راداری جدیدش می‌توانند جنگنده‌های رادارگریز مانند اف-۳۵ را از صدها کیلومتری شناسایی کنند. اگرچه کارشناسان غربی معتقدند این سیستم‌ها دقت کافی برای هدف‌گیری ندارند، اما این فناوری تهدیدی بالقوه برای برتری هوایی آمریکا در شرق آسیا است.
چالش‌ها و انتقادات
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، جنگنده‌های چینی با چالش‌هایی مواجه هستند:
- وابستگی اولیه به فناوری خارجی: J-20 در ابتدا از موتورهای روسی AL-31FN استفاده می‌کرد و اگرچه اکنون به موتورهای بومی مجهز شده، همچنان انتقاداتی درباره کپی‌برداری از فناوری‌های غربی، به‌ویژه اف-۳۵، وجود دارد.
- محدودیت‌های برد J-35: برد محدود J-35A در مقایسه با جنگنده‌های سنگین مانند J-20 ممکن است توانایی آن را در مأموریت‌های اقیانوسی محدود کند.
- کیفیت در برابر کمیت: برخی تحلیلگران معتقدند که چین بر تولید انبوه تمرکز کرده و ممکن است کیفیت جنگنده‌هایش در مقایسه با رقبای آمریکایی در برخی جنبه‌ها، مانند رادارگریزی یا سیستم‌های اویونیک، پایین‌تر باشد.
چرا این پیشرفت‌ها مهم‌اند؟
ورود J-20 دوسرنشین و J-35A به نیروی هوایی چین، نشانه‌ای از جاه‌طلبی این کشور برای تبدیل شدن به یک قدرت نظامی پیشرو است. این جنگنده‌ها نه‌تنها توان رزمی چین را در برابر رقبای غربی تقویت می‌کنند، بلکه با قابلیت صادرات به کشورهای هم‌پیمان، نفوذ ژئوپلیتیکی پکن را گسترش می‌دهند. علاوه بر این، توسعه همزمان جنگنده‌های نسل ششم نشان‌دهنده برنامه‌ریزی بلندمدت چین برای حفظ برتری در فناوری هوایی است.
برای ایران، که به دنبال نوسازی نیروی هوایی خود است، J-20 و J-35 گزینه‌های جذابی محسوب می‌شوند. با این حال، روابط تجاری چین با اسرائیل و کشورهای عربی ممکن است مانع صادرات این جنگنده‌ها به ایران شود.
چین با معرفی نسخه دوسرنشین J-20 و عملیاتی کردن J-35A، جایگاه خود را به‌عنوان تنها کشوری که دو جنگنده نسل پنجم رادارگریز را تولید می‌کند، تثبیت کرده است. این جنگنده‌ها با قابلیت‌های جنگ الکترونیک، فرماندهی پهپادها، و مأموریت‌های چندمنظوره، پاسخ مستقیمی به فناوری‌های پیشرفته آمریکا هستند. در حالی که J-20S برای عملیات پیچیده شبکه‌محور و J-35A برای برتری هوایی و صادرات طراحی شده‌اند، توسعه جنگنده‌های نسل ششم نشان‌دهنده عزم چین برای پیشتازی در آینده هوانوردی نظامی است. با این حال، چالش‌هایی مانند کیفیت فناوری و اتهامات کپی‌برداری همچنان مورد بحث هستند.
