سریع‌ترین جت‌های جنگنده ناتو؛ ۱۰ جنگنده برتر از نظر سرعت پرواز

نگاهی به سریع‌ترین جت‌های جنگنده ناتو؛ ترکیب سرعت و قدرت در آسمان

از زمان معرفی نخستین جت جنگنده در اواخر جنگ جهانی دوم، چهره نبردهای هوایی برای همیشه دگرگون شد. در سال ۱۹۴۴، آلمان با معرفی Me 262، نخستین جنگنده جت‌محور جهان، نشان داد که ترکیب سرعت بالا و قدرت آتش چه تأثیر شگفت‌انگیزی در میدان نبرد دارد. تنها یک سال بعد، ایالات متحده نیز با Lockheed P-80 Shooting Star وارد رقابت شد و آغاز عصری تازه در فناوری هوایی را رقم زد.

در طول دهه‌های گذشته، پیشرفت‌های بی‌وقفه در طراحی جت‌های جنگی باعث شده این پرنده‌های آهنین به ستون فقرات قدرت نظامی مدرن تبدیل شوند. در پاسخ به تهدیدات روزافزون و پیچیده، کشورها اقدام به ایجاد ائتلاف‌های نظامی کردند. یکی از مهم‌ترین این ائتلاف‌ها، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است که در ۴ آوریل ۱۹۴۹ تأسیس شد و اکنون ۳۲ کشور اروپایی و آمریکای شمالی را در بر می‌گیرد.

آمریکا؛ پیشرو در ساخت جت‌های جنگنده ناتو

امروزه اعضای ناتو از پیشرفته‌ترین و سریع‌ترین جت‌های جنگنده دنیا بهره‌مند هستند، که عمدتاً توسط سازندگان بزرگ آمریکایی و اروپایی توسعه یافته‌اند. با این حال، ایالات متحده آمریکا به‌عنوان رهبر بلامنازع در صنعت هوایی نظامی شناخته می‌شود و سهم بزرگی از ناوگان هوایی ناتو را در اختیار دارد.

طبق گزارشی از 24/7 Wall St، ایالات متحده ده برابر بیش از نزدیک‌ترین متحد خود در ناتو، یعنی ترکیه، جت جنگنده فعال دارد. این برتری کمی تنها بخشی از ماجراست، چرا که کیفیت، تنوع و توانایی‌های پیشرفته هوایی این جنگنده‌ها نیز نقش مهمی در برتری تاکتیکی آمریکا دارد.

سریع ترین جت جنگنده حال حاضر جهان ساخت کدام کشور است؟

جنگنده‌هایی فراتر از سرعت

برخلاف تصور عمومی، جت‌های جنگنده تنها برای پرواز در ارتفاع بالا و شکستن دیوار صوتی طراحی نشده‌اند. بسیاری از آن‌ها توانایی مانور در ارتفاعات پایین را نیز دارند؛ قابلیتی حیاتی برای انجام مأموریت‌های تهاجمی دقیق، عملیات‌های پشتیبانی نزدیک، و مقابله با تهدیدات زمینی.

مدل‌هایی خاص از این جت‌ها به دلیل عملکرد استثنایی، محبوبیت بیشتری میان نیروهای ناتو دارند. برخی به دلیل توانایی در مانورپذیری بالا شناخته می‌شوند، برخی دیگر به دلیل قابلیت‌های مخفی‌کاری (Stealth) یا قدرت حمل تسلیحات سنگین.

رتبه‌بندی سریع‌ترین جت‌های جنگنده ناتو

در این مطلب، ۱۰ مورد از سریع‌ترین جت‌های جنگنده در خدمت اعضای ناتو را بر اساس حداکثر سرعت آن‌ها معرفی خواهیم کرد. این فهرست تنها شامل جنگنده‌هایی است که در حال حاضر به‌صورت فعال در ناوگان هوایی کشورهای ناتو حضور دارند.

۱۰- لاکهید مارتین / جنرال داینامیکس F-35 Lightning II (با سرعت ۱.۶ ماخ)

در حالی که نیروی هوایی ایالات متحده برای جنگنده‌های F-15 و F-16 به‌ترتیب نام‌های نمادین Eagle (عقاب) و Falcon (شاهین) را برگزید، در مورد F-35 تصمیم متفاوتی اتخاذ کرد و نام Lightning II (صاعقه ۲) را برای آن انتخاب نمود. این نام صرفاً یک عنوان نمادین نبود، بلکه بازتاب‌دهنده ویژگی‌های واقعی و عملکرد فوق‌العاده این هواپیما نیز هست: از جمله توانمندی‌های پیشرفته پنهان‌کاری، بهره‌گیری از فناوری‌های بسیار مدرن و قدرت تخریب بالا در حملات دقیق علیه اهداف دشمن.

جنگنده F-35 به موتور قدرتمند Pratt & Whitney F135 مجهز است که به‌عنوان قوی‌ترین موتور نصب‌شده روی یک جنگنده شناخته می‌شود. این موتور امکان دستیابی به سرعتی معادل ۱.۶ ماخ را برای این هواپیما فراهم می‌کند. تسلیحات داخلی این جنگنده شامل یک توپ ۲۵ میلی‌متری GAU-22/A، موشک‌های پیشرفته هوا به هوای AIM-120C یا D، و دو بمب هدایت‌شونده دقیق GBU-31 JDAM با وزن ۲٬۰۰۰ پوند است.

افزون بر توان رزمی بالا، اف-۳۵ به مجموعه‌ای از پیشرفته‌ترین حسگرهای جهان مجهز است که آن را به یک سکوی اطلاعاتی قدرتمند بدل کرده‌اند. این مجموعه شامل رادار فعال AESA، سامانه دید توزیع‌شده (DAS)، سامانه هدف‌گیری الکترواپتیکی (EOTS) و همچنین فناوری‌های جنگ الکترونیکی پیشرفته برای شناسایی و ردگیری نیروهای دشمن، ایجاد اختلال در عملکرد رادارهای دشمن و مقابله با تهدیدات هوایی است.

ژنرال «جینا سابریک»، فرمانده نیروی هوایی دهم ایالات متحده، درباره نقش F-35 چنین می‌گوید: «این جنگنده مثل یک مدافع عقب در زمین فوتبال است؛ همه‌چیز را زیر نظر دارد و آماده‌ی دفاع مؤثر از میدان نبرد است.» هم‌اکنون ایالات متحده بیش از ۶۰۰ فروند از این هواپیما را در ناوگان هوایی خود به‌کار گرفته است. علاوه بر آمریکا، بسیاری از کشورهای عضو ناتو نیز اقدام به خرید این جنگنده کرده‌اند؛ از جمله فنلاند، نروژ، بریتانیا، دانمارک، هلند، بلژیک، آلمان، لهستان، جمهوری چک، سوئیس، ایتالیا، یونان و رومانی، که هر یک نسخه‌هایی از این هواپیما را در ناوگان هوایی خود جای داده‌اند.

۹- داسو رافال (Dassault Rafale) – با سرعت ۱.۸ ماخ

داسو رافال، جنگنده‌ای چندمنظوره از نسل چهارم پیشرفته، محصول شرکت فرانسوی داسو آویاسیون است و در سال‌های اخیر بیش از پیش در کانون توجه قرار گرفته است. به‌ویژه در مناقشه‌ی مرزی میان هند و پاکستان، رافال توسط نیروی هوایی هند به‌کار گرفته شد و توانمندی‌هایش را به‌خوبی به نمایش گذاشت. رافال دومین جنگنده‌ی بال دلتا توسعه‌یافته توسط داسو است که پس از پروژه یوروفایتر تایفون عرضه شد.

این هواپیما به‌عنوان یک پلتفرم همه‌کاره طراحی شده و قادر است طیف وسیعی از مأموریت‌ها را اجرا کند؛ از جمله درگیری‌های هوایی، رهگیری دشمن، گشت‌زنی دفاعی، شناسایی اطلاعاتی، عملیات‌های بازدارنده‌ی هسته‌ای، حملات دقیق به اهداف زمینی، عملیات‌های ضدکشتی و حتی سوخت‌رسانی هوایی به دیگر پرنده‌ها. داسو از رافال به‌عنوان یک «چندبرابرکننده قدرت» یاد می‌کند، چرا که می‌تواند ظرفیت رزمی نیروهای مسلح را به‌طرزی چشمگیر ارتقا دهد.

در حال حاضر، کشورهای متعددی از جمله هند، مصر، قطر، امارات متحده عربی، اندونزی و صربستان این جنگنده را در ناوگان هوایی خود گنجانده‌اند. همچنین در میان کشورهای ناتو، فرانسه – به‌عنوان کشور سازنده – به همراه یونان و کرواسی از رافال بهره‌ می‌برند و به آن علاقه‌مند هستند.

رافال از سال ۲۰۰۴ رسماً وارد خدمت در نیروی دریایی فرانسه شد و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، قرار است تا فراتر از سال ۲۰۵۰ نیز در خط پروازی باقی بماند. این جنگنده به دو موتور توربوفن بای‌پس SNECMA M88 مجهز است که هر یک توان تولید نیروی پیشرانه‌ای معادل ۱۶٬۵۳۵ پوند را دارند. این ترکیب، رافال را قادر می‌سازد تا به حداکثر سرعتی معادل ۱.۸ ماخ دست یابد، در حالی که سرعت فرود آن کمتر از ۲۲۲ کیلومتر بر ساعت ثبت شده است.

رافال می‌تواند تا ارتفاع ۵۰٬۰۰۰ فوتی اوج بگیرد و در این ارتفاع نیز همچنان قابلیت انجام عملیات مؤثر را حفظ می‌کند. از نظر سامانه‌های الکترونیکی، این جنگنده به مجموعه‌ای از تجهیزات پیشرفته مجهز شده است؛ از جمله سیستم‌های رهگیری بالا و پایین، نمایشگرهای پیشرفته نصب‌شده روی کلاهخود خلبان، سامانه‌ی هدف‌گیری پیشرفته TALIOS و پاد لیزری دقیق. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد رافال، توانایی آن در خلق نقشه‌های سه‌بعدی لحظه‌ای از مناطق کور و پنهان در میدان نبرد است، قابلیتی که آن را از سایر رقبایش متمایز می‌کند.

۸- بوئینگ F/A-18E/F سوپر هورنت (با سرعت ۱.۸۹ ماخ)

پس از سال‌ها خدمت جنگنده‌ی مشهور F-14 Tomcat در نیروی دریایی ایالات متحده، این پرنده در سال ۲۰۰۱ بازنشسته شد و جای خود را به جنگنده‌ی مدرن‌تری داد: F/A-18E/F Super Hornet، ساخت شرکت مک‌دانل داگلاس (که اکنون بخشی از شرکت بوئینگ است). سوپر هورنت به‌عنوان نسخه‌ای توسعه‌یافته از مدل موفق F/A-18A/D طراحی شد؛ نخستین جنگنده چندمنظوره‌ی تمام‌هوایی آمریکا که توانست در هر شرایط آب‌وهوایی به‌خوبی عملیات انجام دهد.

در مقایسه با مدل اولیه‌ی هورنت، نسخه‌ی سوپر هورنت تقریباً در تمام زمینه‌ها برتر است. بدنه‌ای بزرگ‌تر و سنگین‌تر دارد، اما همچنان از نظر نگهداری و تعمیرات ساده‌تر و کارآمدتر طراحی شده است. این جنگنده در دو مدل تولید شده: مدل تک‌سرنشین F/A-18E و مدل دو سرنشین F/A-18F، که هر دو برای انجام طیف گسترده‌ای از مأموریت‌های نظامی طراحی شده‌اند.

سوپر هورنت یک جنگنده‌ی واقعی چندمنظوره است که می‌تواند مأموریت‌های متنوعی همچون حملات دقیق در شب و روز، اسکورت هوایی، پشتیبانی تاکتیکی، سرکوب سیستم‌های پدافندی دشمن و حتی سوخت‌رسانی به هواپیماهای دیگر را بر عهده بگیرد. این جنگنده به دو موتور قدرتمند توربوفن F414-GE-400 ساخت شرکت جنرال الکتریک مجهز است؛ هر یک از این موتورها توان تولید نیروی پیشرانه‌ای معادل ۲۲٬۰۰۰ پوند را دارند.

حداکثر سرعت پروازی این جنگنده به ۱.۸۹ ماخ می‌رسد. شعاع عملیاتی آن در حدود ۲٬۳۴۶ کیلومتر است و می‌تواند تا ارتفاع ۵۲٬۳۰۰ فوتی از سطح زمین صعود کند. از نظر ابعاد، سوپر هورنت دارای طولی معادل ۱۸.۳۲ متر، فاصله‌ی دو سر بال برابر با ۱۳.۶۸ متر و ارتفاعی نزدیک به ۴.۸۸ متر است. همچنین این جنگنده قادر است با حداکثر وزن برخاستی ۲۹٬۹۳۰ کیلوگرم از زمین بلند شود.

یکی از ویژگی‌های مهم طراحی سوپر هورنت، بهره‌گیری از اصول پنهان‌کاری و استفاده از مواد جاذب امواج راداری است که به کاهش سطح مقطع راداری آن کمک می‌کند. این ویژگی‌ها، توانایی بقای آن در میدان نبرد را به‌شکل محسوسی افزایش داده‌اند. افزون بر این، سوپر هورنت به یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای جهان، یعنی AN/APG-79 AESA مجهز شده است؛ راداری با توانایی بالا در کشف، شناسایی و رهگیری اهداف با دقت بالا و در برد گسترده.

۷- ساب JAS 39 گریپن (Gripen) – با سرعت ۲ ماخ

جنگنده‌ی Saab JAS 39 Gripen ساخت کشور سوئد شاید همانند بسیاری از همتایان خود در جهان چندان پرآوازه نباشد، اما بدون تردید یکی از کارآمدترین و قابل‌اعتمادترین جت‌های جنگی در بین جنگنده‌های عضو ناتو به شمار می‌رود. این هواپیما علاوه بر عملکرد فنی ممتاز، دارای پیشینه‌ای جالب نیز هست که آن را به مدلی خاص در دنیای هوانوردی نظامی تبدیل کرده است.

شرکت Saab که نام آن کوتاه‌شده‌ی عبارت Svenska Aeroplan Aktiebolaget به‌معنای «شرکت سهامی هواپیماسازی سوئد» است، سابقه‌ای طولانی در صنعت هوافضا دارد. جالب است بدانید این شرکت در دوره‌ای نیز به خودروسازی مشغول بود، اما در سال ۲۰۰۸ به‌طور کامل از این حوزه کناره‌گیری کرد. رشد چشمگیر ساب به دوران جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد؛ زمانی که تولید جنگنده‌ها و هواپیماهای نظامی نظیر Saab 32 Lansen در دستور کار قرار گرفت. این هواپیمای تاریخی از سال ۱۹۵۶ تا ۱۹۹۷، یعنی به‌مدت بیش از ۴۰ سال، در خدمت نیروی هوایی سوئد بود.

گریپن JAS 39 به‌عنوان یک جنگنده‌ی چندمنظوره و تک‌موتوره، از سال‌ها پیش در اختیار چندین کشور قرار گرفته و تا سال ۲۰۲۵ در ناوگان هوایی کشورهایی مانند سوئد، جمهوری چک، مجارستان، بریتانیا (در نقش آموزشی)، برزیل، آفریقای جنوبی و تایلند حضور دارد. مدل اولیه‌ی این جنگنده به یک موتور Volvo Aero RM12 مجهز بود؛ موتوری برگرفته از پیشرانه‌ای که پیش‌تر در جنگنده‌ی F-16A/B مورد استفاده قرار گرفته بود. این موتور به گریپن امکان می‌دهد تا به سرعتی بیش از ۲٬۱۳۰ کیلومتر بر ساعت، معادل ۲ ماخ، دست یابد.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد گریپن، توانایی عملیاتی فوق‌العاده آن در برخاست و فرود بر روی باندهای کوتاه، برفی یا غیرمعمول است. این جنگنده قادر است از جاده‌ها یا باندهایی با طول تنها ۵۰۰ متر نیز برخاست یا فرود انجام دهد؛ قابلیتی که آن را برای عملیات‌های سریع و منعطف بسیار ارزشمند می‌سازد. سقف پرواز گریپن نیز بیش از ۵۰٬۰۰۰ فوت اعلام شده و این جنگنده در دو نسخه‌ی تک‌سرنشین و دو سرنشین تولید و عرضه می‌شود.

نکته‌ی مهم دیگری که باعث محبوبیت گریپن در میان کشورهایی با بودجه‌ی نظامی محدود شده، هزینه‌ی عملیاتی پایین و نگهداری آسان آن است. برخلاف بسیاری از جنگنده‌های مدرن با هزینه‌های هنگفت، گریپن توانسته با حفظ کیفیت عملکرد، از نظر اقتصادی نیز گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه باقی بماند؛ موضوعی که به‌ویژه برای کشورهایی با نیازهای متنوع اما منابع محدود، جذاب است.

۶- لاکهید مارتین / جنرال داینامیکس F-16 فایتینگ فالکون (با سرعت ۲ ماخ)

F-16 Fighting Falcon یکی از شناخته‌شده‌ترین و پراستفاده‌ترین جنگنده‌های مدرن جهان است. این هواپیما که نخستین بار توسط شرکت جنرال داینامیکس طراحی و تولید شد، بعدها به سبد محصولات شرکت لاکهید مارتین پیوست. F-16 از سال ۱۹۷۹ وارد خدمت در نیروی هوایی ایالات متحده شد و از آن زمان تاکنون، جایگاه بسیار مهمی در نیروی هوایی این کشور و بسیاری از کشورهای دیگر حفظ کرده است.

امروزه بیش از ۳٬۰۰۰ فروند از این جنگنده در ۲۹ کشور مختلف فعال هستند، که خود نشان‌دهنده‌ی گستردگی و موفقیت این پلتفرم است. کشورهای عضو ناتو همچون هلند، نروژ و دانمارک از مشتریان اولیه و اصلی F-16 بوده‌اند. جالب آن‌که این جنگنده نتیجه همکاری بین‌المللی یک کنسرسیوم متشکل از ایالات متحده، بلژیک، دانمارک، هلند و نروژ بود که با هدف ساخت جنگنده‌ای سبک، چابک، کم‌هزینه و مؤثر در مأموریت‌های گوناگون به تولید رسید.

با بیش از نیم قرن سابقه عملیاتی، F-16 به یکی از قابل‌اعتمادترین و پراستفاده‌ترین جنگنده‌های چندمنظوره جهان تبدیل شده است و در میدان‌های نبرد واقعی، عملکرد موفقی از خود به نمایش گذاشته است.

از نظر پیشرانه، این هواپیما معمولاً به یکی از دو موتور توربوفن پیشرفته General Electric F110-GE-129 یا Pratt & Whitney F100-PW-229 مجهز می‌شود که هر دو توان رانشی بالا و عملکرد قابل اتکایی دارند. همچنین، به‌طور پیش‌فرض، سیستم ضدحریق داخلی در ساختار آن تعبیه شده تا ایمنی بیشتری در شرایط اضطراری فراهم کند.

F-16 می‌تواند به سرعت نهایی ۲ ماخ برسد و دارای وزن خالی حدود ۹٬۰۰۰ کیلوگرم است. از نظر ابعاد فیزیکی، طول این جنگنده ۱۵ متر، عرض دو سر بال آن ۱۰ متر و ارتفاع کلی آن ۵ متر است. سقف پروازی این پرنده به ۵۵٬۰۰۰ فوت می‌رسد و شعاع عملیاتی آن در حدود ۲٬۲۵۱ کیلومتر است، که این مقادیر، آن را به گزینه‌ای مناسب برای مأموریت‌های میان‌برد تبدیل کرده‌اند.

در زمینه تسلیحات، F-16 به یک توپ چندلوله ۲۰ میلی‌متری M61A1 مجهز شده که در نبردهای هوایی نزدیک کاربرد دارد. همچنین دارای پایانه‌های خارجی برای نصب موشک‌های هوا به هوا، بمب‌های هدایت‌شونده، بمب‌های سقوط آزاد و دیگر تسلیحات متنوع است. یکی از ویژگی‌های نوآورانه F-16، این است که نخستین جنگنده‌ی جهان بود که به ریل تسلیحاتی BRU-57، ساخت شرکت Edu Corporation، مجهز شد؛ سیستمی که امکان حمل مؤثر سلاح‌های هدایت‌شونده دقیق را فراهم می‌کند و به این جنگنده قدرت ضربه‌ای بالاتری می‌بخشد.

۵- یوروفایتر تایفون (Eurofighter Typhoon) – با سرعت ۲ ماخ

اگرچه اغلب نگاه‌ها در حوزه جنگنده‌های پیشرفته به سمت ایالات متحده معطوف است، اما اروپا نیز در این عرصه حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. یوروفایتر تایفون یکی از بارزترین نمونه‌هاست؛ جنگنده‌ای چندمنظوره، چابک و به‌شدت پیشرفته که در زمره بهترین هواپیماهای رزمی جهان قرار می‌گیرد.

این جنگنده حاصل همکاری نزدیک چهار کشور عضو ناتو یعنی بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اسپانیا است. شرکت‌های هوافضای ایرباس، BAE Systems و لئوناردو نقش اصلی را در طراحی و ساخت آن بر عهده داشته‌اند. نخستین پرواز تایفون در سال ۱۹۹۴ انجام شد و در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ به‌تدریج وارد خدمت نیروی هوایی کشورهای مؤسس شد. اتریش نیز نخستین کشور غیرمؤسس بود که اقدام به خرید این جنگنده کرد و آن را در ناوگان هوایی خود به‌کار گرفت.

یوروفایتر تایفون توانایی انجام مأموریت در هر نوع شرایط آب‌وهوایی را دارد. این جنگنده به دو موتور قدرتمند Eurojet EJ200 مجهز است که توسط کنسرسیومی از شرکت‌های مطرح از جمله رولزرویس (بریتانیا)، MTU (آلمان)، Avio Aero (ایتالیا) و ITP Aero (اسپانیا) ساخته شده‌اند. هر یک از این موتورها ۲۰٬۰۰۰ پوند نیروی پیشرانه تولید می‌کنند که توان حرکتی بالایی را برای تایفون فراهم می‌سازد. حداکثر سرعت این جنگنده ۲ ماخ و سقف پرواز آن ۵۵٬۰۰۰ فوت اعلام شده است.

یکی از جنبه‌های منحصربه‌فرد در طراحی تایفون، توجه ویژه به آیرودینامیک آن است که موجب مانورپذیری بالا در نبردهای هوایی و همچنین قابلیت اجرای مأموریت‌های دقیق زمینی شده است. همچنین، برد پروازی تایفون به ۳٬۷۷۰ کیلومتر می‌رسد که حتی از رقیب آمریکایی آن، F-22 Raptor (با برد ۳٬۶۱۵ کیلومتر)، نیز بیشتر است.

از میان ۶۸۰ فروند یوروفایتر تعهد داده‌شده به مشتریان، تا به امروز ۶۰۳ فروند تحویل داده شده است. این موضوع تایفون را به یکی از پراستفاده‌ترین جنگنده‌ها در میان کشورهای شرقی ناتو تبدیل کرده است و نشان از محبوبیت و موفقیت آن دارد.

از نظر فناوری و امکانات، تایفون چیزی کم ندارد. تنها ۱۵ درصد از بدنه‌ی آن از فلز ساخته شده تا سطح مقطع راداری کاهش یابد و ویژگی‌های رادارگریزی افزایش یابد. این طراحی هوشمندانه باعث می‌شود تایفون به‌سختی توسط سامانه‌های دشمن شناسایی شود.

این جنگنده به حسگرهای بسیار پیشرفته‌ای نیز مجهز است. از جمله می‌توان به رادار E-SCAN (آرایه اسکن الکترونیکی فعال)، حسگر مادون‌قرمز PIRATE، سامانه شناسایی دوست از دشمن (IFF)، نمایشگر هدآپ (HUD) و سامانه‌های کمکی دفاعی اشاره کرد. همه این تجهیزات، تایفون را به یکی از هوشمندترین و توانمندترین جنگنده‌های حال حاضر دنیا تبدیل کرده‌اند.

۴- لاکهید مارتین / جنرال داینامیکس F-22 رپتور – با سرعت ۲.۲۵ ماخ

F-22 Raptor که توسط شرکت آمریکایی لاکهید مارتین طراحی و ساخته شده، یکی از پیشرفته‌ترین و در عین حال محرمانه‌ترین جنگنده‌های جهان به‌شمار می‌آید. این پرنده‌ی رادارگریز نسل پنجمی در واکنش به تغییرات ژئوپلیتیکی پس از جنگ سرد و با هدف جایگزینی جنگنده‌های F-15 و F-16 توسعه یافت. نخستین پرواز آن در تاریخ ۷ سپتامبر ۱۹۹۷ انجام شد و از آن زمان تاکنون، در اختیار نیروی هوایی ایالات متحده باقی مانده است.

F-22 نه‌تنها یکی از پیچیده‌ترین هواپیماهای رزمی از نظر طراحی پنهانکارانه است، بلکه دارای یکی از پیشرفته‌ترین کابین‌های خلبانی در بین تمام جنگنده‌های مدرن نیز هست. سایه‌بان (کانوپی) طلایی‌رنگ این هواپیما، علاوه بر جلوه‌ی خاص، به کاهش سطح بازتاب امواج راداری از سمت کابین کمک می‌کند و بخشی از ویژگی‌های پنهانکار آن به‌شمار می‌رود.

با وجود تمایل شدید بسیاری از کشورهای عضو ناتو برای خرید این جنگنده، اف-۲۲ به‌طور انحصاری برای ارتش ایالات متحده نگه داشته شد و صادرات آن ممنوع ماند. عملکرد بی‌نقص این هواپیما در رزمایش بزرگ Northern Edge در سال ۲۰۰۶، سبب شد تا F-22 موفق به دریافت جایزه‌ی معتبر Collier Award شود؛ جایزه‌ای که تنها به برترین نوآوری‌های هوانوردی ایالات متحده تعلق می‌گیرد.

در دنیای جنگنده‌های نسل پنجم، پنهانکاری به تنهایی کافی نیست. سرعت، قدرت و چابکی نیز باید در اوج باشند – و F-22 همه‌ی این ویژگی‌ها را در اختیار دارد. این جنگنده به دو موتور Pratt & Whitney F119-PW-100 مجهز است که هر یک توان تولید ۳۵٬۰۰۰ پوند نیروی رانش را دارند. به لطف این پیشرانه‌ها، رپتور می‌تواند به سرعتی معادل ۲.۲۵ ماخ برسد و بدون نیاز به پس‌سوز، برای مدت طولانی در سرعت مافوق صوت باقی بماند؛ ویژگی‌ای که آن را از بسیاری از رقبا متمایز می‌سازد.

محبوبیت F-22 تنها به میدان نبرد محدود نمی‌شود؛ این جنگنده‌ فوق پیشرفته در سینمای هالیوود نیز حضوری پررنگ داشته و در فیلم‌هایی مانند Iron Man 2، Captain Marvel، Olympus Has Fallen و The Butterfly Effect به نمایش درآمده است و در تخیل عمومی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

اگرچه تولید این جنگنده در سال ۲۰۱۲ متوقف شد تا تمرکز منابع به توسعه‌ی نسل بعدی، یعنی F-35 Lightning II معطوف شود، اما ارتش ایالات متحده همچنان بر حفظ این جنگنده در خط پروازی تا دهه ۲۰۴۰ تأکید دارد. به‌روزرسانی‌های گسترده در بسته‌های حسگر و الکترونیک پروازی باعث شده تا رپتور همچنان در صدر جدول جنگنده‌های برتر دنیا باقی بماند.

۳- داسو میراژ ۲۰۰۰ (Dassault Mirage 2000) – با سرعت ۲.۲ ماخ

فرانسه همواره یکی از قدرت‌های اصلی در صنعت هوافضا و ساخت جنگنده‌های پیشرفته در میان اعضای ناتو بوده است. یکی از نمونه‌های برجسته‌ی این توانمندی، جنگنده‌ی تک‌موتوره‌ی میراژ ۲۰۰۰ است که توسط شرکت مشهور فرانسوی Dassault Aviation طراحی و تولید شده. این هواپیمای نسل چهارم در حال حاضر در نیروی هوایی چندین کشور از جمله هند، امارات، تایوان، قطر، مصر، پرو و برزیل به خدمت مشغول است و همچنان جایگاه مهمی در میان جنگنده‌های فعال جهان دارد.

میراژ ۲۰۰۰ در اصل برای جایگزینی جنگنده‌ی موفق میراژ III توسعه یافت. نخستین پرواز آزمایشی آن در ۱۰ مارس ۱۹۷۸ انجام شد، اما تا سال ۱۹۸۴ به‌طور رسمی وارد خدمت در نیروی هوایی فرانسه نشد. از مجموع حدود ۶۰۰ فروند تولیدشده، بیش از نیمی از آن‌ها صادر شده‌اند و این مسئله نشان‌دهنده‌ی مقبولیت جهانی این جنگنده است.

این جنگنده در نسخه‌های گوناگون برای مأموریت‌های مختلف طراحی و عرضه شده است، از جمله:

Mirage 2000C: نسخه‌ی رهگیر تک‌سرنشین

Mirage 2000B: نسخه‌ی دو سرنشین آموزشی

Mirage 2000D: نسخه‌ی تهاجمی با توانمندی ضربه دقیق

Mirage 2000N: نسخه‌ی ویژه برای مأموریت‌های هسته‌ای تاکتیکی

میراژ ۲۰۰۰ با بهره‌گیری از موتور توربوفن SNECMA M53 قادر به تولید ۲۰٬۰۰۰ پوند نیروی رانش است. این موتور، توان لازم برای دستیابی به سرعتی بیش از ۲.۲ ماخ را فراهم می‌آورد. سقف پرواز این هواپیما در حدود ۶۰٬۰۰۰ فوت و طول بدنه‌اش ۱۴.۳۲ متر و عرض بال‌ها ۹.۱۱ متر است.

از نظر تسلیحاتی، این جنگنده به دو توپ داخلی ۳۰ میلی‌متری مجهز است و قابلیت حمل بار جنگی تا ۱۷٬۴۶۴ کیلوگرم را دارد که شامل طیفی از موشک‌های هوا به هوا، بمب‌های هدایت‌شونده و تسلیحات هوا به سطح می‌شود.

طراحی بال دلتا یکی از ویژگی‌های اصلی و تعیین‌کننده در پایداری و مانورپذیری بالای این جنگنده به‌ویژه در ارتفاعات بالا است. این ویژگی به همراه آیرودینامیک خاص، موجب شده که میراژ ۲۰۰۰ به‌راحتی در نبردهای هوایی چابکی نشان دهد.

از لحاظ فناوری پروازی، میراژ ۲۰۰۰ نقطه عطفی برای صنعت هوافضای فرانسه محسوب می‌شود. این هواپیما نخستین جنگنده فرانسوی بود که از سیستم کنترل پرواز با سیم (Fly-by-Wire) استفاده کرد؛ سیستمی که به‌جای دکمه‌ها و کابل‌های مکانیکی سنتی، از سیگنال‌های الکترونیکی برای کنترل سطوح پروازی استفاده می‌کند و دقت و واکنش‌پذیری بیشتری را به خلبان ارائه می‌دهد.

همچنین، میراژ ۲۰۰۰ به رادار چندکاره Thomas-CSF Doppler مجهز است که عملکردی قدرتمند در شناسایی و هدف‌گیری دشمن در مأموریت‌های هوا به هوا و هوا به سطح دارد.

۲- مک‌دانل داگلاس F-15 ایگل (F-15 Eagle) – با سرعت ۲.۵ ماخ

F-15 Eagle یکی از نمادهای برتر قدرت هوایی ایالات متحده و از برجسته‌ترین جنگنده‌های تاریخ ناتو به شمار می‌رود. این جنگنده که توسط شرکت آمریکایی McDonnell Douglas (که بعدها در بوئینگ ادغام شد) طراحی شد، از دهه ۱۹۷۰ تاکنون به‌طور مستمر در خدمت نیروی هوایی ایالات متحده بوده و طی پنج دهه خدمت، همواره کارایی، قدرت و تطبیق‌پذیری فوق‌العاده‌ای از خود نشان داده است.

نخستین بار در اواسط دهه ۷۰ میلادی، F-15 وارد خدمت عملیاتی شد و از آن زمان تاکنون در قالب نسخه‌های متعددی ارتقاء یافته است. نسخه‌های اولیه شامل F-15A و F-15B بودند و به‌مرور، نسخه‌های پیشرفته‌تری مانند F-15C/D، F-15E Strike Eagle و اخیراً F-15EX نیز توسعه داده شده‌اند. این تکامل مداوم، نشان از طراحی پایه‌ای فوق‌العاده قدرتمند این جنگنده دارد.

F-15 در ارتفاع پایین (۱۰٬۰۰۰ فوت)، قادر به رسیدن به سرعت ۱.۶ ماخ است و در ارتفاع بالا (۴۵٬۰۰۰ فوت) می‌تواند به ۲.۵ ماخ برسد، که آن را در میان سریع‌ترین جنگنده‌های عملیاتی جهان قرار می‌دهد. این عملکرد بی‌نظیر به لطف بهره‌گیری از دو موتور توربوفن مجهز به پس‌سوز Pratt & Whitney F-100 حاصل می‌شود که هر کدام ۲۵٬۰۰۰ پوند نیروی رانش تولید می‌کنند.

ابعاد F-15 شامل طول ۱۷.۷۴ متر، عرض بال‌ها ۱۲.۸۳ متر و ارتفاع ۵.۰۶ متر است. وزن خالی آن در حدود ۲۶٬۳۱۰ کیلوگرم بوده و می‌تواند مقادیر چشمگیری از تجهیزات و تسلیحات را با خود حمل کند. ظرفیت تسلیحاتی این جنگنده شامل موارد زیر است:

توپ داخلی ۲۰ میلی‌متری M61A1 Vulcan

موشک‌های هوا به هوای AIM-7 Sparrow و AIM-9 Sidewinder

توان حمل تا ۱۵٬۰۰۰ پوند انواع موشک‌ها، بمب‌های هدایت‌شونده یا سقوط آزاد

از نظر بُرد نیز، این جنگنده با بهره‌گیری از نسبت رانش به وزن بالا و طراحی آیرودینامیکی بهینه، می‌تواند تا ۵,۵۲۰ کیلومتر پرواز کند؛ رقمی بسیار چشمگیر برای جنگنده‌ای از این کلاس.

اما قدرت F-15 تنها به پیشرانه و تسلیحاتش محدود نمی‌شود؛ آویونیک پیشرفته، این جنگنده را به یکی از هوشمندترین ابزارهای نبرد در آسمان تبدیل کرده است. از جمله تجهیزات الکترونیکی F-15 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نمایشگر هدآپ (HUD) با قابلیت نمایش در تمام شرایط نوری

رادار داپلر چند حالته برای ردیابی اهداف از زوایای بالا و پایین بدون نیاز به چرخش فیزیکی هواپیما

سیستم‌های پیشرفته ناوبری، ارتباطی و جنگ الکترونیک برای شناسایی خودکار، ردگیری و مقابله با تهدیدات دشمن

F-15 نه‌تنها به عنوان یک رهگیر بی‌رقیب شناخته می‌شود، بلکه در نبردهای هوا به زمین و عملیات چندمنظوره نیز کارایی فوق‌العاده‌ای دارد. همچنین رکورد بی‌رقیب پیروزی در نبرد هوایی بدون شکست تا مدت‌ها به نام این جنگنده ثبت بود.

۱- بوئینگ F-15EX ایگل ۲ (Boeing F-15EX Eagle II) – سرعت ۲.۵ ماخ

F-15EX ایگل ۲، نسخه‌ی بسیار پیشرفته و مدرن‌شده‌ی جنگنده کلاسیک F-15، توسط شرکت بوئینگ در سال ۲۰۲۱ معرفی و ساخته شده است. این جنگنده با هدف حفظ و ارتقاء جایگاه برجسته F-15 در نیروی هوایی ایالات متحده و دیگر کشورهای دوست و متحد طراحی شده و قرار است به‌عنوان ستون فقرات ناوگان هوایی آینده، جایگزینی قوی و کارآمد برای مدل‌های قدیمی‌تر باشد.

با توجه به محبوبیت جهانی F-15، نسخه‌ی EX باید انتظارات بالایی را پاسخگو باشد، و بوئینگ با افزایش سرعت تولید این مدل، در تلاش است نیروی هوایی آمریکا را به جنگنده‌ای با قابلیت‌های نوین و فناوری‌های روز مجهز کند. کشورهای مختلفی از جمله اسرائیل، قطر، ژاپن، عربستان سعودی و همچنین اعضای ناتو مانند لهستان، قرار است نسخه‌های خریداری شده از F-15EX را در آینده نزدیک تحویل بگیرند.

این جنگنده به دو موتور قدرتمند General Electric F110-GE-129 مجهز است که آن را قادر می‌سازند به حداکثر سرعت ۲.۵ ماخ دست یابد. ظرفیت بارگذاری تسلیحات و تجهیزات آن حدود ۱۳٬۳۸۱ کیلوگرم است و برد عملیاتی آن معادل ۴٬۴۴۵ کیلومتر است، که این عدد به عنوان یکی از بهترین در میان جنگنده‌های فعال در نیروی هوایی آمریکا شناخته می‌شود.

ابعاد F-15EX نیز نسبت به نسخه‌های قبلی تغییر یافته و دارای طولی معادل ۱۹.۴۴ متر، عرض بال‌هایی برابر با ۱۳.۰۴ متر و ارتفاعی حدود ۵.۶۴ متر است. این جنگنده سقف پروازی قابل توجهی معادل ۱۸٬۲۸۸ متر (۶۰٬۰۰۰ فوت) دارد. وزن خالی در شرایط پارکینگ حدود ۱۴٬۳۷۷ کیلوگرم و حداکثر وزن برخاست آن به ۳۶٬۷۴۷ کیلوگرم می‌رسد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های برجسته F-15EX، معماری نرم‌افزاری Open Mission Systems (OMS) است که امکان به‌روزرسانی سریع و آسان نرم‌افزار، سنسورها و سیستم‌های تسلیحاتی را فراهم می‌کند؛ این امر باعث می‌شود این جنگنده بتواند به سرعت با تهدیدات جدید سازگار شود و طول عمر عملیاتی بسیار طولانی‌تری داشته باشد.

با افزایش تولید و استقبال جهانی، F-15EX به‌زودی به یکی از جنگنده‌های استاندارد و کلیدی در میان اعضای ناتو و متحدان استراتژیک آمریکا تبدیل خواهد شد و نقش مهمی در حفظ برتری هوایی ایفا خواهد کرد.

منبع