توسط : هم افزایی علمی ایران در هوش مصنوعی، کوانتوم و امنیت سایبری: نقشه راهی برای آینده دیجیتال
در روز سه‌شنبه ۳۱ تیر ۱۴۰۴، نشستی کلیدی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران برگزار شد که می‌تواند نقطه عطفی در توسعه فناوری‌های پیشرفته کشور باشد. در این جلسه، حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، و سید ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، نقشه راهی برای تقویت همکاری‌ها در سه حوزه استراتژیک هوش مصنوعی، کوانتوم و امنیت سایبری ترسیم کردند. این نشست، که با هدف هم‌افزایی بین دو نهاد اصلی فناوری کشور برگزار شد، نشان‌دهنده عزم جدی ایران برای پیشبرد اقتصاد دیجیتال و دانش‌بنیان در مواجهه با چالش‌های جهانی و داخلی است.
این همکاری در زمانی شکل می‌گیرد که جهان شاهد رقابت فزاینده‌ای در حوزه‌های فناوری نوین است. هوش مصنوعی، با کاربردهایش در تحلیل داده‌ها و خودکارسازی، کوانتوم، با پتانسیل تغییر قواعد محاسبات، و امنیت سایبری، به‌عنوان سپر دفاعی زیرساخت‌های دیجیتال، به ستون‌های اصلی پیشرفت فناوری تبدیل شده‌اند. ایران، که در سال‌های اخیر با چالش‌هایی مانند جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و حملات سایبری پیچیده مواجه بوده، به دنبال تقویت توان داخلی خود در این حوزه‌هاست. افشین در این نشست تأکید کرد که هم‌افزایی بین معاونت علمی و وزارت ارتباطات نه‌تنها به توسعه اکوسیستم دانش‌بنیان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند اختلاف‌نظرهای موجود را به فرصتی برای نوآوری تبدیل کند.
یکی از محورهای اصلی این نشست، تمرکز بر امنیت سایبری بود. گزارش‌های سازمان فناوری اطلاعات (افتا) نشان می‌دهد که ۵۱ درصد دستگاه‌های اجرایی کشور نیازمند ارتقای امنیت شبکه هستند. این آمار، زنگ خطری برای زیرساخت‌های دیجیتال کشور است، به‌ویژه در شرایطی که حملات سایبری، از باج‌افزارها تا حملات مهندسی اجتماعی، روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شوند. افشین پیشنهاد کرد که با همکاری وزارت ارتباطات، برنامه‌ای منسجم برای رفع این کاستی‌ها تدوین شود. او همچنین به نقش ستاد افتا، که به‌تازگی توسط هیئت وزیران تشکیل شده، اشاره کرد و گفت که این ستاد به‌عنوان حامی علمی، نه اجرایی، می‌تواند سطح امنیت سایبری کشور را ارتقا دهد.
در حوزه هوش مصنوعی، معاونت علمی گام‌هایی بلندپروازانه برداشته است. افشین از آموزش هوش مصنوعی به دانش‌آموزان از مقاطع ابتدایی خبر داد و تأکید کرد که همکاری با وزارت آموزش و پرورش و وزارت ارتباطات برای افزایش سواد دیجیتال جامعه ضروری است. این ابتکار، که بخشی از سند ملی هوش مصنوعی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در خرداد ۱۴۰۳ است، نشان‌دهنده نگاهی آینده‌نگر به آماده‌سازی نسل جدید برای دنیای دیجیتال است. کاربران در شبکه اجتماعی ایکس از این حرکت استقبال کرده‌اند و یکی از آن‌ها نوشته: «آموزش AI به بچه‌ها یعنی سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای که تکنولوژی حرف اول رو می‌زنه!»
در زمینه کوانتوم، ایران در حال برداشتن گام‌های اولیه اما مهمی است. افشین اعلام کرد که برنامه ملی کوانتوم پس از دریافت نظرات دستگاه‌های مختلف، طی یک هفته نهایی و توسط رئیس‌جمهور ابلاغ خواهد شد. او همچنین از تأسیس خانه کوانتوم ایران در پژوهشگاه ارتباطات خبر داد، مرکزی که قرار است به پایگاه علمی برای پژوهشگران و صنعتگران تبدیل شود. این پروژه، که با تأکید وزیر ارتباطات پیش می‌رود، می‌تواند ایران را در جمع کشورهای پیشرو در فناوری کوانتومی قرار دهد. افشین با اشاره به پتانسیل این حوزه، آن را «بهترین دستاورد علمی دولت چهاردهم» توصیف کرد، به شرطی که سرمایه‌گذاری و توجه کافی به آن صورت گیرد.
یکی از نکات برجسته این نشست، امضای تفاهم‌نامه سه‌جانبه بین معاونت علمی، وزارت ارتباطات و صندوق نوآوری و شکوفایی بود که با تخصیص ۵ همت منابع مالی، از شرکت‌های دانش‌بنیان در شرایط دشوار جنگ ۱۲ روزه حمایت کرد. این اقدام، که به گفته افشین نقطه شروعی برای انسجام حمایت‌ها از اکوسیستم دانش‌بنیان است، نشان‌دهنده تعهد دولت به تقویت اقتصاد دیجیتال است. همچنین، تأیید ۹ هسته پژوهشی توسط معاونت علمی، که به‌زودی از طریق فراخوان عمومی اعلام خواهد شد، فرصتی برای جذب استعدادها و حمایت از پژوهشگران در این حوزه‌ها فراهم می‌کند.
کاربران ایکس نیز به این نشست واکنش‌های مثبتی نشان داده‌اند. یکی از کاربران نوشته: «هم‌افزایی هوش مصنوعی، کوانتوم و امنیت سایبری یعنی ایران داره برای یه جهش بزرگ آماده می‌شه!» با این حال، برخی نگرانی‌هایی درباره سرعت اجرای این برنامه‌ها و تأثیر تحریم‌ها بر دسترسی به فناوری‌های پیشرفته مطرح کرده‌اند. به گفته یک کاربر: «ایده عالیه، ولی بدون زیرساخت قوی و همکاری بین‌المللی، کار سخت می‌شه.»
این نشست نه‌تنها نقشه راهی برای همکاری‌های آینده ترسیم کرد، بلکه نشان داد که ایران با تمرکز بر هم‌افزایی نهادهای علمی و اجرایی، می‌تواند در برابر چالش‌های جهانی مانند حملات سایبری و محدودیت‌های فناوری ایستادگی کند. همکاری در حوزه‌هایی مانند رمزنگاری کوانتومی، که می‌تواند در برابر تهدیدات آینده مانند رایانه‌های کوانتومی مقاوم باشد، و توسعه هوش مصنوعی بومی، که به گفته کارشناسان می‌تواند جرایم سایبری را کاهش دهد، از اولویت‌های این برنامه است. آینده دیجیتال ایران با این اقدامات درخشان به نظر می‌رسد، اما موفقیت آن به اجرای دقیق و سرمایه‌گذاری مستمر بستگی دارد.
